شرایط سفارش‌های بازار گردان

بازارگردانی بورس چیست؟

نوسان قیمت یکی از مهم‌ترین عناصر بازار بورس است. افراد حاضر در بازار بورس از طریق بالا و پایین آمدن قیمت اقدام به خرید و فروش شاخص‌های می‌کنند و از همین طریق سود به دست می‌آورد. با این حال، از آن جایی که نوسان قیمت در بورس از هیچ قانونی پیروی نمی‌کند، گاهی به راحتی از کنترل خارج می‌شود و بازار به شدت دچار آشفتگی می‌شود.

با سقوط قیمت، این آشفتگی بازار باعث می‌شود که عده‌ای سریعا سهام خود را با قیمت کمی به خریداران معدودی بفروشند . بازار با خروج نقدینگی تا آستانه فروپاشی برود. گاهی نیز همین مسئله باعث سقوط بازار می‌شود و فجایع بزرگی برای اقتصاد یک کشور به همراه دارد. به همین دلیل، نیاز به مفهومی به نام بازار گردانی بورس برای جلوگیری از چنین فجایعی احساس می‌شود.

بازار گردانی اگر چه شاید در حالت عادی، نقشی پررنگ در بازار نداشته باشد، ولی نبود آن بدون شک ضرر بزرگی برای هر اقتصادی است. ما در این مطلب قصد داریم مروری بر نقش بازار گردان‌ها داشته باشیم و ببینیم چرا هر بازار بورس موفقی در سراسر جهان، چندین بازار گردان دارند و چرا بانیان بورس بر حضور بازار گردان‌ها در بورس تاکید می‌کند.

بازار گردانی بورس چیست؟

همانطور که می‌دانیم حرکات هیجانی بازیگران در بازار بورس (خصوصا در جریان بحران‌های اقتصادی) باعث ایجاد شیب تندی در افت یا افزایش قیمت خواهد شد که منجر به آشفتگی و سقوط بازار می‌شود. این عدم ثبات تقریبا به نفع هیچکس نیست و البته خریداران و فروشندگان نیز توانایی و قدرت کنترل آن را ندارند. به همین دلیل بانیان بورس اقدام به ورود بازارگردان‌ها به بازار کردند تا بتوانند از بروز چنین اتفاقاتی جلوگیری کنند.

بازار گردان بورس شرکت‌هایی هستند که در بازار بورس اقدام به خرید سهام می‌کنند ولی ماهیت این عمل خرید و فروش آن‌ها فقط به خاطر سود نیست و معامله سهم این شرکت‌ها با سود بسیار کم است. از آن جایی که فعالیت خریداران و فروشندگان بر روی نوسان قیمت تاثیر می‌گذارد، این فعالیت بازار گردان‌ها باعث می‌شود که قیمت‌ها به میزان بسیار کمی بالا بروند یا پایین بیایند. در واقع حضور شرکت‌های بازار گردان نوعی کنترل‌گر قیمت از طرف بانیان بازار بورس برای کنترل شیب قیمت است. البته این مسئله به این معنا نیست که بازار گردان‌ها همگی شرکت‌های دولتی هستند.

محدوده فعالیت بازار گردانی بورس نیز فقط مختص بحران‌های اقتصادی نیست و این بازارگردان‌ها به شکل نامحدودی می‌توانند در بازار برای تنظیم قیمت فعالیت کنند. از این رو بازار گردان با تکیه بر این دانش تخصصی خود بر عرضه و تقاضای مناسب در بازار مسلط خواهد بود و در عین حال قصد دارند که ارزش سهام را به ارزش ذاتی آن نزدیک کنند.

وظایف و اختیارات بازار گردان بورس

بازار گردان‌ها نقش مهمی را در ایجاد نقدشوندگی سهام دارند. همچنین کنترل قیمت اوراق بهادار در یک محدوده معین و جلوگیری از نوسانات بسیار شدید و کاهش شکاف قیمتی بین قیمت خرید و فروش از طریق کم کردن هزینه‌های عملیاتی از دیگر وظایف بازار گردان بورس است.

حقوق و مسئولیت‌های بازار گردان‌ بورسی در بازارهای مختلف متفاوت است و به عوامل مختلفی مانند سیاست‌های شرکت بازار گردان، نوع بازار و شاخص‌ها بستگی دارد. یک شرکت بازار گردان می‌تواند یک شرکت دولتی، یک شرکت نیمه خصوصی و یا یک کارگزاری مانند کارگزاری اقتصاد بیدار باشد. به همین دلیل سیاست‌های مختلفی در پیاده سازی فعالیت‌های خود دارند. بازار گردان‌ها، همچنین ممکن است که در بازار سهام یا بازار کالا فعالیت کنند. به همین دلیل شکل فعالیت آن‌ها با هم متفاوت است. با این حال چهارچوبی برای فعالیت این شرکت‌ها وجود دارد که توسط دولت و سازمان بورس به آن‌ها ابلاغ خواهد شد.

مثلا قیمت‌های خرید و فروش این شرکت‌ها باید در یک محدوده خاص به نام "دامنه مجاز" باشد که سازمان بورس آن را تعیین می‌کند. این عمل به این خاطر است که خود شرکت‌های موظف به بازار گردانی بورس را دچار نوسان قیمت نکنند.

همچنین حجم سفارش‌های خرید و فروش باید با یکدیگر برابر و معادل یا بیشتر از حداقل سفارش انباشته باشد. این مسئله باعث می‌شود که اثرگذاری این شرکت‌ها روی بازار بورس بالا برود و در عین حال، خود شرکت بازار گردان بورس را دچار اختلال و کمبود سهم نکند.

فرایند اعطای مجوز بازارگردانی

شرکت‌ها برای ورود به بازار و گرفتن مجوز، باید درخواست خود را به سازمان بورس و اوراق بهادار ارسال کنند و مدارک مالی خود را به این شرکت تحویل بدهند. پس از انجام بررسی‌های لازم ظرف مدت 15 روز، سازمان بورس موافقت یا عدم موافقت خود را اعلام کرده و در صورت موافقت حدود فعالیت آن‌ها در بازار را مشخص می‌کند. مثلا این شرکت‌ها نمی‌توانند که در تمامی شاخص‌ها و نمادها به فعالیت بپردازند و باید نماد معاملاتی مشخصی را انتخاب کرده و به صورت جداگانه برای آن مجوز بازارگردانی دریافت کنند. همچنین اشخاص حقیقی حاضر در بورس نمی‌توانند بازار گردان باشند.

همچنین در جریان این قراردادها بین شرکت بورس و شرکت بازار گردان، نوع بازار (مثلا بازارپایه)، حداقل تعهد معاملات روزانه، حداقل سفارش انباشته، دامنه مظنه و دوره زمانی مجوز بازارگردانی تعیین می‌شود تا فعالیت این بازارگردان به طور مشخصی برای سازمان بورس و حاضران در این بازار تعیین شود.

در دوران فعالیت شرکت بازار گردان، شرکت بورس، بر فعالیت آن نظارت می‌کند. همچنین اشخاص حقیقی و حقوقی که در بازار می‌توانند در صورت هر گونه خلاف از شرکت بازارگردان (مانند خرید کمتر از تعهد معاملات روزانه یا فروش سهم گران‌تر از دامنه مظنه) به سازمان بورس شکایت خود را اعلام کنند تا مجوز این بازارگردان لغو شود و تمامی سهامی که در کنترل دارند به صاحبان قبلی برگردد.

از روز شروع بازار گرداني بورس دامنه جديد نوسان قيمت، جايگزين دامنه نوسان قيمت قبلي مي‌شود ولی در داخل محدوده تعیین شده است. شرکت بازار گردان در محدوده زمانی (که معمولا حداقل یکسال است) با شروع بازار مانند دیگر بازیگران حاضر در بورس، اقدام به خرید و فروش می‌کند و سود خود را از این طریق به دست می‌آورد و بازار را تنظیم می‌کند. پس از اتمام دوره زمانی، این شرکت‌ها باید مجددا اقدام به گرفتن مجوز کنند.

شرایط سفارش‌های بازار گردانی بورس

از آن جایی که بازار گردان می‌تواند قیمت خود را برای هر شرایط سفارش‌های بازار گردان سهم ارائه بدهد، مهم‌ترین نکته این است که یعنی سفارش‌هایی که بازارگردان ثبت می‌کند طبق قوانین اعلام شده سازمان بورس یعنی همان محدوده مجاز در روز باشند که به آن دامنه مظنه می‌گویند و درصدی است که اختلاف بین قیمت سفارش خرید و فروش ثبت‌شده توسط بازارگردان را تعیین می‌کند. مثلا اگر برای یک نماد معاملاتی دامنه مظنه 2 درصد باشد، به معنای این است که حداکثر قیمتی که بازار گردان بورس می‌تواند در سفارش فروش خود ارائه باشد، به اندازه قیمت اصلی به علاوه چهار درصد آن باشد. عدم رعایت این محدوده علاوه بر این که تخلف است، تعادل بازار را نیز به هم می‌زند.

حجم سفارش‌های خرید و فروش نیز باید طبق قرارداد بسته شده با سازمان بورس و تعهدات صورت گرفته، معادل یا بیش از حداقل سفارش انباشته باشد تا هم حضور بازارگردان در این بازار سودمند باشد و هم دیگر حاضران در بورس درگیر صف‌های خرید و فروش نشوند. مثلا اگر یک شرکت بازارگردان تعداد 2 هزار سهم را در اختیار دارد، در صورتی که سهام توسط اشخاص حقیقی یا حقوقی خریداری شوند، بازار گردان موظف است که سریعا ظرفیت خود را پر کند و با خرید سهم‌های دیگران آن را جایگزین کند.

اگر فعالیت بازارگردان کمتر از این حد تعیین شده (که توسط سازمان بورس و متخصصان با دانش دقیقی اندازه گیری شده) باشد، عملا بازارگردان به حد یک شخصیت حقیقی یا حقوقی در شرایط سفارش‌های بازار گردان بازار تنزل پیدا می‌کند و اثرگذاری خود را از دست می‌دهد. بالا بودن میزان سهام این شرکت به نوعی باعث می‌شود که به عنوان یک تنظیم کننده قیمت در بازار، دست بالا را داشته باشد.

نحوه کسب سود بازارگردان به چه صورت است؟

سود بازار گردانی بورس از تفاوت قیمت خرید و فروش به دست می‌آید. به بیان بهتر کار آن‌ها خرید زیر قیمت میانی بازار و فروش بالای قیمت میانی بازار است. قیمت میانی، همان میانگین قیمت خرید و فروش است. در این مورد نیز هر شرکت بازار گردانی بورس باید تعهدات ذکر شده سازمان بورس را رعایت کند و در محدوده درصد تعیین شده اقدام به خرید و فروش کند.

شاید برخی افراد فکر کنند که چرا باید یک شرکت به عنوان یک بازارگردان وارد بازار شود آن هم در صورتی که سهم سود آن از معاملات فقط در یک محدوده مجاز (که معمولا زیر 5 درصد است) تعیین می‌شود. برای پاسخ به این سوال باید به این مسئله توجه کرد که تعداد سهام شرکت‌های بازار گردان بورس بسیار بیشتر از یک شخص حقوقی است و ممکن است تا 100 هزار یا 200 هزار سهم در هر نماد برسد.

پس اگر چه به ظاهر درصد سود این شرکت‌ها کم است ولی نه تنها با حجم وسیع سهامی که دارند برای خود سود آوری می‌کنند بلکه این حجم وسیع سهام باعث خواهد شد که بازیگرانی با سهم کمتر نتوانند به راحتی با انجام خرید و فروش‌هایی احساسی ثبات بازار را به هم بزنند.

سخن پایانی

ما در این مطلب نگاهی به بازار گردانی بورس داشتیم و دیدیم که وظایف و اختیارات بازارگردان چیست. همچنین نگاهی به نحوه کسب سود بازار گردان‌ها انداختیم. نوسانات قیمت علی رغم این که کلید اصلی بازار بورس و عامل سودآوری در این بازار است، در صورت عدم کنترل بر آن همه بازیگران حاضر در بازار را دچار ضرر می‌کند. بدون شک نقش بازار گردان هم برای اشخاص حقیقی دارای سهام و برای شرکت‌های دارای شاخص بورسی از اهمیت بالایی برخوردار است. به همین دلیل است تقریبا هیچ بازار بورس پرارزشی در سراسر جهان پیدا نمی‌شود که بازار گردان‌ها در آن فعالیت نداشته باشند.

بازارگردان یعنی چه

در بازارهای اوراق بهادار، یک شخص حقوقی که به آن بازارگردان یا بازار ساز می‌گویند خدماتی را در حوزه معاملات برای سرمایه‌گذاران یک سهام فراهم می‌کند. اولین خدمتی که بازارگردان‌ها ارائه می‌کنند کنترل قیمت است، هدف اصلی بازارگردان، نزدیک نگه‌داشتن قیمت معامله یک سهم به ارزش ذاتی آن است. بازارگردان با قرار دادن سفارش فروش اندکی بالاتر از ارزش یک سهم و سفارش خرید اندکی پایین‌تر از ارزش، تا حدودی قیمت واقعی سهم را برای سهامداران و افرادی که قصد سرمایه‌گذاری دارند، تعیین می‌کنند.

وظیفه دوم که بازارگردان ارائه می‌کند پر کردن شکاف قیمتی است. شکاف قیمتی به تفاوت بین قیمت ارائه‌شده توسط خریدار و قیمت ارائه‌شده توسط فروشنده می‌گویند. هرچقدر شکاف کمتر باشد نشان‌دهنده نقد شوندگی بیشتر و هزینه معاملات کمتر است. هزینه معاملات کمتر از این لحاظ که اگر خریدار پس از خرید بخواهد فوراً سهام خود را بفروشد، زیان بالایی بابت تفاوت قیمت خریدوفروش متحمل نمی‌شود . بازارگردان موظف است تا شکاف قیمتی را تا حد ممکن به حداقل برساند تا انجام معاملات برای سهامداران و سرمایه‌گذاران جدید آسان‌تر شود.

نقد شوندگی

یکی از ویژگی‌های مهم بورس نقد شوندگی بالای آن نسبت به سایر بازارهای سرمایه‌گذاری است. گردش مالی بالای این بازار موجب کاهش ریسک نقد شوندگی بورس شده است. درنتیجه سرمایه‌گذاران می‌توانند با خیال آسوده‌ اقدام به خرید سهام کنند و درصورتی‌که نیاز به سرمایه خود داشته باشند، با فروش سهام، به‌راحتی دارایی خود را به وجه نقد تبدیل کنند. این در حالی است که در سایر بازارها بسته به شرایط موجود، نقد شوندگی ممکن است با مشکل مواجه شود. به‌طور مثال بازار مسکن ازجمله بازارهای سرمایه‌گذاری است که به دلیل رکودهای دوره‌ای و سرمایه موردنیاز بالا، مشکل نقد شوندگی داشته و امکان خریدوفروش در آن به‌راحتی ممکن نیست.

وظایف بازارگردان چیست؟

به‌طورکلی، وظایف اصلی بازارگردان‌ها شامل موارد زیر است:

• افزایش نقد شوندگی سهام شرکت‌ها
• جلوگیری از نوسان شدید قیمت‌ها با محدود کردن دامنه نوسان
• کنترل عرضه و تقاضا در سهم
• حفظ نقدینگی کلی موجود در بازار

بنابراین بازارگردان نقش مهمی در معاملات یک سهم ایفا می‌کند و نقد شوندگی نماد تا حد زیادی به عملکرد آن بازارگردان مربوط می‌شود.

وجود بازارگردان چه کمکی به بازار سرمایه می‌کند؟

بازارگردان این اطمینان را ایجاد می‌کند که سرمایه‌گذاران منطقی‌تر رفتار کنند، چیزی که باعث هیجانی شدن بازار می‌شود این است که سرمایه‌گذاران نگران ریزش سهام و تشکیل صف فروش و درنتیجه ناتوانی درفروش سهام خود شوند.

این اضطراب به‌کل بازار منتقل می‌شود و می‌تواند کل بازار را متشنج کند. این سیستم بیشترین فایده را برای معامله‌گران دارد زیرا به آن‌ها اجازه می‌دهد که هر زمان که بخواهند معاملات را انجام دهند و به سرعت وارد یک سهم شوند یا از آن خارج شوند. به‌عنوان مثال، هنگامی‌که سهامدار برای فروش 100 سهم شرکت نمونه در بازار سفارش می‌گذارد، یک بازارگردان سهام را از او خریداری می‌کند، حتی اگر خریدار دیگری در بازار وجود نداشته باشد. برعکس این امر نیز صادق است، در صورتی که مایل به خرید سهمی باشید که برای آن فروشنده‌ای وجود ندارد؛ بازارگردان تعداد سهام مورد نظرتان را به شما می‌فروشد.

سود و زیان بازارگردان

بازارگردان‌ها با توجه به تعهدی که در قبال خریدوفروش سهام شرکت‌ها دارند، همواره با ریسک بالایی مواجه هستند. این شرکت‌ها در شرایطی سود می‌کنند که بتوانند سهام خریداری ‌شده خود را در قیمت بالاتری به فروش برسانند و از اختلاف قیمتی بین خریدوفروش آن سهم سود کنند. از سوی دیگر در زمانی که بازار سهام با افت مواجه می‌شود، بازارگردان به دلیل تعهدی که مبنی بر خرید سهام دارد، باید روزانه تعداد مشخصی سهم خریداری کند. درصورتی‌که همچنان فشار عرضه بالا باشد، با افت قیمت‌ها در بازار، بازارگردان نیز متضرر می‌شود. از سوی دیگر در زمان تشکیل صف خرید، بازارگردان مجبور است سهم خریداری‌شده را در قیمت معاملاتی روز به مشتریان بفروشد و این عملیات برای بازارگردان زیان‌ده است.

عوامل تأثیرگذار بر روی بازارگردان

عرض بازار

باوجود جریان دوطرفه سفارش خریدوفروش سهام که پیوسته شکل می‌گیرد، قیمت متعادلی که همان ارزش ذاتی سهم است، به وجود می‌آید که بیان‌کننده عرض بازار سرمایه هست. در این بازار، بازار گردان‌ها کمی سود می‌برند که منجر به فعالیت آن‌ها می‌شود.

عمق بازار

عمق بازار همان جریان پیوسته سفارش‌ها خریدوفروش در قیمت‌های متفاوت با قیمت تعادلی است؛ چراکه قیمت عرضه و تقاضا به‌طور پیوسته در حال نوسان و تغییر هست. در این شرایط بازار با عمق زیاد، آن‌ها با کمترین اختلاف بین قیمت خریدوفروش دست به کار می‌شوند تا میزان اختلاف چشمگیر نشود. البته، در بازار کم عرض و کم عمقی که هم گسسته است و هم برای عرضه و تقاضا کششی وجود ندارد، میزان اختلاف زیاد خواهد بود. در این شرایط باوجود فعالیت‌های انجام‌شده توسط بازار گردان‌ها، جذابیت حضور آن‌ها نیز کم خواهد شد.

تناسب بین سرمایه‌گذاران اطلاعات محور به نقدینه محور

به‌طور معمول، سرمایه‌گذاران فعال در بازار در دودسته طبقه‌بندی می‌شوند. برخی در جهت سرمایه‌گذاری بر روی منابع مالیشان فعالیت می‌کنند. برخی دیگر نیز، ادعا دارند که نسبت به یک شرکت خاص، اطلاعات بیشتری نسبت به سایر افراد دارند؛ بنابراین، با تکیه‌بر اطلاعاتشان، قیمت اوراق را ارزیابی و نسبت به انجام معاملات اقدام می‌کنند.

بازار گردانی نوین

با پیاده‌سازی فناوری‌های جدید و استفاده از روش هوش مصنوعی و یادگیری عمیق، مدل‌های معاملاتی متنوعی ایجادشده است. این مدل‌ها با استفاده از داده‌های گذشته و پیش‌بینی آینده و همچنین باکمک آزمون و خطاهای مختلف به اجرای معاملات بازار گردانی سهام پرداخته‌اند. همچنین، با ایجاد پلتفرم‌های معاملاتی شبیه سازی شده، صنعت بازار گردانی را به سمت شکل‌گیری معاملات خودکار و بی‌نیاز از دخالت نیروی انسانی نسبت به تصمیم‌گیری پیش برده‌اند.

قوانین بازار گردانی در بورس

ﺣﺪاﻗﻞ ﺳﻔﺎرش اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ:

حداقل تعداد سفارش خرید و حداقل تعداد سفارش فروشی که بازارگردان باید طبق تعهدنامۀ بازار گردانی در سامانۀ معاملاتی به‌صورت فعال نگه دارد.

ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻌﺎﻣﻼت روزاﻧﻪ:

حداقل میزان معاملات در نماد معاملاتی مورد بازار گردانی است كه بازارگردان موظف به انجام آن در يك روز معاملاتي هست تا تعهدات وی طبق این دستورالعمل در آن روز معاملاتی ایفاء شده تلقی شود.

دامنه مجاز ﻧﻮﺳﺎن قیمت در بازار گردانی:

ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﺠﺎز ﻗﻴﻤﺖ نماد معاملاتی در ﻫﺮ جلسۀ معاملاتی ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ تسویه و یا قیمت پایانی جلسۀ معاملاتی قبل اﺳﺖ.

دامنه ﻣﻈﻨﻪ در بازار گردانی:

ﺣﺪاﻛﺜﺮ اﺧﺘﻼف ﺑﻴﻦ ﻗﻴﻤﺖ ﺳﻔﺎرش ﺧﺮﻳﺪ و ﺳﻔﺎرش ﻓﺮوش در ﻫﺮ نماد معاملاتی بر حسب درﺻـﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎزارﮔﺮدان در ﺳﺎﻣﺎﻧﺔ ﻣﻌﺎﻣﻼت ﺑﻮرس وارد ﻣﻲ‌ﻧﻤﺎﻳﺪ. اﻳﻦ درﺻﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﺳﻔﺎرش ﺧﺮﻳﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد.

جزئیات خبر

بازارگردان به افراد یا شرکت هایی تلقی می‌شود که باهدف کاستن نوسانات هیجانی بازار اقدام به خرید و فروش اوراق بهادار می‌نمایند. بازارگردانی فعالیتی حرفه‌ای است که نیازمند دانش و تخصص کافی است ازاین‌رو بازارگردان با تکیه‌بر این دو عامل بر عرضه و تقاضای مناسب در بازار مسلط خواهد بود.

رایج‌ترین نوع بازارگردان ، کارگزاری است که سرمایه گذاران می‌توانند با استفاده از راه‌حل‌های کارگزاری اقدام به خرید و فروش راحت‌تر اوراق بهادار نمایند تا نقدینگی بازارهای مالی به میزان لازم حفظ شود. بازارگردان همچنین می‌تواند یک واسطه فردی باشد، اما به دلیل حجم بالای اوراق بهادار موردنیاز برای تسهیل حجم خرید و فروش ، در حال حاضر تقریباً تمام بازارگردان ها ، موسسات بزرگ هستند.

وظایف بازارگردان (Market Maker)

بازارگردان ها حجم زیادی از اوراق بهادار را در اختیاردارند و می‌توانند مقدار زیادی از سفارشات را در بازارهای مالی انجام دهند.

بالا بردن نقدشوندگی در بازار یکی از اصلی‌ترین وظایف بازارگردان است. به‌طور شفاف‌تر زمانی که دارنده اوراق به نقدینگی نیاز دارد و خواهان فروش اوراق خود در بازار است اما به دلیل رکود در بازار خریدار مناسبی نمی‌یابد بازارگردان باید این اوراق را خریداری نماید. از سوی دیگر زمانی که افراد برای خرید اوراق به دنبال فروشنده مناسب هستند اوراق در اختیار خود را به آن‌ها بفروشد.

بازارگردان ها مسئول تأمین عرضه و تقاضای بازارهای مالی هستند تا اوراق بهادار رابین خریداران و فروشندگان انتقال دهند.

سازمان بورس امتیازاتی را برای بازارگردان قرار داده است:

(موارد زیر به نقل از دستورالعمل بازارگردانی در بورس آورده شده و برای فهم بیشتر توضیحات لازم اضافه‌شده است.)

۱_ طبق ماده ۱۸ دستورالعمل بازارگردانی در بورس ، “ سازمان بورس و اوراق بهادار تهران برای بازارگردانی هر ورقه بهادار یک ایستگاه معاملاتی جداگانه، بدون دریافت هیچ‌گونه هزینه‌ای از این بابت در اختیار بازارگردان خواهد گذاشت. انجام معاملات سایر اوراق بهادار از ایستگاه معاملاتی مخصوص بازارگردان مجاز نیست.”

ایستگاه معاملاتی درگاه ثبت سفارش و معاملات است که مستقیماً به هسته‌ی معاملات متصل است و توسط سازمان بورس در اختیار کارگزاری ها قرار داده می‌شود، در هنگام بازارگردانی ، یک ایستگاه توسط سازمان بورس به بازارگردان داده می‌شود که از طریق آن فقط می‌تواند در یک نماد ثبت سفارش انجام دهد.

۲_ طبق ماده ۱۹ دستورالعمل بازارگردانی در بورس ، ” سقف کارمزد بورس از معاملات بازارگردان ۱۰ درصد سقف کارمزد بورس از معاملات معمول است. بورس می‌تواند کارمزد خود از معاملات بازارگردان را کمتر از سقف مقرر در این ماده تعیین نماید.

سازمان بورس و اوراق بهادار باید میزان کارمزد دریافتی از بازارگردان را به ۱۰ درصد سقف کارمزد کاهش دهد، البته امکان کمتر شدن کارمزد نیز وجود دارد.

در بلندمدت بازارگردان ، کمک شایانی برای برطرف کردن نوسانات شدیدی که هرازگاهی شاهد آن در بازار اوراق بهادار هستیم، خواهد بود. هدف بازارگردان این است که همواره سهام را متعادل نگه دارد و از تشکیل صف های خرید و فروش جلوگیری نماید. به‌عبارت‌دیگر زمانی که سرمایه گذاران به دنبال فروش دارایی‌هایشان هستند، بازارگردان این دارایی‌ها را خریداری می‌کنند تا تقاضای همه‌ی فروشندگان تأمین شود و همچنین اگر سرمایه گذاران به دنبال خرید باشند، بازارگردان دارایی‌های خریداری‌شده را به فروش می‌رساند تا تمام سفارش‌های خرید نیز تأمین شود.

اگر بازارگردان به میزان حجمی که در تعهد آورده شده معامله کرده باشد از ادامه بازارگردانی معاف می‌شود.

شرایط سفارش‌های بازارگردان:

بازارگردان موظف است، سفارش‌های خرید و فروش خود را با رعایت شرایط زیر وارد سامانه معاملات بورس کند:

(شرایط زیر به نقل از دستورالعمل بازارگردانی در بورس آورده شده و برای فهم بیشتر توضیحات لازم اضافه‌شده است.)

• قیمت‌های پیشنهادی در این سفارش‌ها باید در دامنه مجاز نوسان باشند. یعنی سفارش‌هایی که بازارگردان ثبت می‌کند باید در دامنه مجاز روز باشند.
• تفاوت بین کمترین قیمت خرید در سفارش‌های خرید و بیشترین قیمت فروش در سفارش‌های فروش بازارگردان ، حداکثر برابر دامنه مظنه باشد.
  دامنه مظنه درصدی است که اختلاف بین قیمت سفارش خرید و فروش ثبت‌شده توسط بازارگردان را نشان می‌دهد.
  مثلاً دامنه مظنه ۴ درصد یعنی حداکثر قیمتی که بازارگردان می‌تواند در سفارش فروش خود ثبت کند ۴ درصد بیشتر از سفارش خرید است.
• حجم سفارش‌های خرید و فروش باید با یکدیگر برابر و هر یک معادل یا بیش از حداقل سفارش انباشته باشد.
  فرض کنید در تعهد بازارگردان حداقل سفارش انباشته برابر ۱۰۰,۰۰۰ سهم در نظر گرفته‌شده است، یعنی بازارگردان موظف است در هر حالتی تعداد ۱۰۰,۰۰۰ سهم در سفارش خرید و ۱۰۰,۰۰۰ سهم در سفارش فروش خود ثبت کرده باشد. اگر در اثر معامله تعدادی از این سهم ها خریده شوند و یا به فروش برسند، بازارگردان باید در مدت ۲ دقیقه دوباره سفارش را افزایش بدهد تا حجم سفارش برابر با همان ۱۰۰,۰۰۰ سهم شود.

نحوه کسب سود بازارگردان به چه صورت است ؟

بازارگردان برای سودآوری از شکاف قیمتی بین سفارش‌های خرید و فروش استفاده می‌کند به این صورت که مثلاً اوراق را باقیمت ۱۰۰۰ تومان خریداری کرده و باقیمت ۱۰۰۵ تومان می‌فروشد. در معاملات با حجم های بالا این اختلاف قیمت کوچک تا حد زیادی به سود کارگزار خواهد افزود.

آموزش بورس قسمت دوم – شرکت های کارگزاری و بازارگردان

کارگزاران اشخاص حقوقی هستند که به نمایندگی از طرف مشتریان اقدام به خرید و فروش اوراق بهادار و کالا و یا اوراق مبتنی بر کالا و ارائه سایر خدمات در بازار سرمایه به مشتریان می نمایند. انجام فعالیت کارگزاری نیازمند کسب مجوز تاسیس و فعالیت از سازمان بورس و اوراق بهادار و عضویت در کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار و بورس مربوطه است.

افرادی که در شرکت های کارگزاری مشغول به فعالیت می باشند، افرادی خبره، با تجربه و آشنا به مسائل مالی هستند که نسبت به شرایط اقتصادی، بازار اوراق و بازار کالاهای مختلفی که معامله می شود شناخت دارند و با تسلط خود بر قوانین و مقررات می توانند بهترین اقدام به منظور خرید و فروش اوراق بهادار و کالا در تالار معاملات بورس ها و بازارهای خارج از بورس را برای مشتریان انجام دهند.

شرکت های کارگزاری برای فراهم آمدن دسترسی کلیه سرمایه گذاران به بازار سرمایه با تاسیس شعبه، دفتر، نمایندگی و یا تالار معاملات اختصاصی در تهران و سایر شهرستان ها خدمات خود را به سرمایه گذاران ارائه می کنند. در هر یک از این دفاتر ممکن است خدماتی نظیر پذیرش سفارش مشتریان در بورس ها، بازارهای خارج از بورس، پذیرش معاملات آتی کالا و اوراق بهادار و پذیرش درخواست های صدور و ابطال واحدهای صندوق سرمایه گذاری انجام پذیرد. ضمنا اکثر شرکت های کارگزاری با ارائه خدماتی نظیر انجام معاملات اینترنتی و یا معاملات بر خط بدون نیاز به حضور مشتریان در دفاتر خود به آنها خدمات ارائه می نمایند.

برخی از کارگزارها فقط در یک حوزه خاص (مثلا بورس اوراق بهادار، بورس کالا یا بورس انرژی) به ارائه خدمات مشغول هستند. بنابراین چنانچه شما تمایل به خرید و فروش سهام شرکت ها داشته باشید، می توانید از کارگزاری صرفا بورس اوراق بهادار کمک بخواهید و نیاز خواهید داشت در هر حوزه به کارگزاری مراجعه نمایید که امکان ارائه خدمات مربوطه را داشته باشد.

علاوه بر این در نظر بگیرید که ممکن است به عنوان یک سرمایه گذار در بورس اوراق بهادار، علاوه بر دریافت خدماتی از قبیل انجام معاملات حضوری و آنلاین بورس اوراق بهادار، نیاز به خدمات اضافه تر همچون مشاوره با سبدگردانی نیز داشته باشد.

در این صورت اگر کارگزاری شما فاقد مجوزهای لازم از سازمان بورس و اوراق بهادار باشد، نمی توانید خدمات مورد نظر را از این کارگزاری دریافت نمایید. بنابراین لازم است کارگزاری را انتخاب نمایید که مجوزهای لازم را برای ارائه خدمات در حوزه های مختلف داشته باشد.

بازارگردان

بازارگردانان از نهاد های مهم فعال در بورس های اوراق بهادار می باشند که با داشتن توان مالی و تخصص لازم، مسئولیت حفظ بازاری منظم و مداوم برای سهام خاصی را عهده دار می شوند. در واقع بازارگردان با خرید و فروش سهام، به مقابله با عدم تعادل های موقت می پردازد و می کوشد تا عرضه و تقاضا را متعادل سازد.

به عبارت دیگر بازارگردان گاه در نقش خریدار، در مواردی که سهم خاص و مورد نظر خریدار ندارد و گاه در نقش فروشنده، چنانچه سهم خاصی فروشنده نداشته ولی خریداران بالقوه ای شرایط سفارش‌های بازار گردان دارد، در بازار فعالیت می کند. بازارگردان می تواند به عنوان یک کارگزار برای سفارش دهندگان خرید و فروش سهام را با استفاده از دفاتر خود که در آن سفارش خرید و فروش اوراق بهادار با قیمت های معین پیشنهادی ثبت شده است، انجام دهد یا به عنوان یک معامله گر، اوراق بهادار تعیین شده را برای موجودی خود معامله کند.

هدف از بازارگردانی اوراق بهادار در بازار ثانویه، افزایش نقد شوندگی اوراق بهادار است. بازارگردان روی اطلاعات یک ورقه بهادار خاص تمرکز می یابد و با تحلیل آنها، بهترین مظنه های قیمت را ارائه می دهد.

وظیفه اصلی بازارگردان در بورس چیست؟

استانداردهای بازارگردانی هدف از بازارگردانی افزایش نقدشوندگی از طریق سفارش گذاری همزمان در دامنه نوسان مشخص قیمتی است.

الزام ناشران بورسی و فرابورسی به معرفی یک بازارگردان فعال و موثر از اواسط سال ۱۳۹۹ شرایط سفارش‌های بازار گردان و همزمان با ریزش بازار به کلیه شرکت‌ها ابلاغ شد و با توجه به این که این الزام هم‌زمان با ریزش بازار رخ داد، بسیاری از سهامداران تفسیر نادرستی از عملیات بازارگردانی را برداشت کرده و هدف از بازارگردانی را حمایت از بازار قلمداد کردند، در صورتی که مطابق استانداردهای بازارگردانی هدف از بازارگردانی افزایش نقدشوندگی از طریق سفارش گذاری همزمان در دامنه نوسان مشخص قیمتی است.

از سوی دیگر در بسیاری نمادها به دلیل عمق ناچیز سفارشات و شناوری بسیار پایین، حضور بازارگردان در نماد به خصوص در بازار نزولی به طور عمده، روند رو به پایین بازار را تشدید کرده و با توجه به محدودیت‌های ناشران و سهامداران عمده در تزریق نقدینگی برای بازارگردانی، این موضوع ناشران را با مشکل تامین تنخواه بازارگردانی همراه ساخته است و بسیاری از ناشران با توجه به وضعیت نامساعد اقتصادی توانایی تامین تنخواه بازارگردانی را نداشته و تمایلی به این موضوع نیز ندارند و محدودیت‌های ایجاد شده در فروش در برخی از روزها از سوی مقام ناظر نیز بر مشکلات این عملیات افزوده است.
از سوی دیگر به نظر تعیین پارامترهای بازارگردانی به ویژه حداکثر دامنه مظنه بدون توجه به پارامترهایی از جمله شناوری سهم و میزان نقد شوندگی نماد و به صورت یکسان در تمامی نمادها بوده که مغایر با شرایط کنونی بازار و عمق ناچیز آن است و به نظر می‌رسد باید این پارامترها همواره حسب شرایط و با توجه به میزان شناوری سهم در مقاطع مختلف زمانی مورد بازبینی قرار گیرد.
همچنین با توجه به اینکه در زمان صدور مجوز بازارگردانی سابقه‌ای از عملیات بازارگردان و تخصص بازارگردانی ملاک تصمیم گیری قرار نمی‌گیرد به نظر می‌رسد این موضوع نیز می‌تواند در اعطای مجوز بازارگردانی مورد بازبینی قرار گیرد و پیشنهاد می‌شود به طور واضح روابط بازارگردان و کارگزار به صورت مجزا تعریف و افشا شود تا افزایش شدید معاملات بازارگردان به دلایلی از جمله در راستای تامین منافع کارگزار صورت نگرفته باشد. همچنین از بازارگردانان درخواست شود به صورت کتبی به افشای روابط سهامداری خود و شرکت‌های تحت بازارگردانی بپردازند.
پیشنهاد می‌شود با توجه به منابع محدود ناشران و سهامداران عمده قابلیتی بر صندوق های بازارگردانی افزوده شود تا سهامدارانی که تمایل به استفاده از الگوریتم‌های بازارگردانی در چارچوب قوانین و مقررات دارند نیز از این قابلیت بهره‌مند شوند. در خصوص نمادهای تازه ورود نیز پیشنهاد می‌شود علاوه بر الزام به ناشران جدید به اختصاص بخشی از سهام خود به بازارگردانی نماد بخشی از منابع تامین شده در عرضه اولیه نمادها نیز به صورت خودکار به بازارگردانی نماد اختصاص یابد.

• مرضیه خزایی - مدیر سرمایه‌گذاری و بازارگردانی تامین سرمایه امید
• منبع: هفته نامه اطلاعات بورس شماره ۴۶۰

اخبار مرتبط

انتخاب نائب رییس جدید هیات مدیره سازمان بورس

در جلسه روز گذشته هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار آقای علیرضا ناصرپور به عنوان نائب رئیس جدید هیئت مدیره سازمان بورس انتخاب شد.

تخلف های معامله سهام را بشناسید

قرار دادن کد بورسی در اختیار دیگران به عنوان یکی از ناهنجاری‌های متداول در بازار سرمایه شناخته می‌شود و یک کارشناس حقوقی جرایم ناشی از این موضوع را بررسی کرده است.