اوراق تبعی حامی سررسید شد/ زمان مشخصی برای واریز مبلغ اعمال اوراق اعلام نشده است
در اسفند ماه سال ۱۳۹۹ طرح اوراق تبعی حامی با هدف حمایت از سرمایه داران خرد تصویب شد. بر اساس این مصوبه آن دسته از سهامدارانی که در زمان تصویب این طرح در تاریخ ۱۲ اسفند ۹۹ مجموع داراییهای سبد سهام آنها ۱۰ میلیون تومان یا کمتر از ۱۰ میلیون تومان بود سهامدار خرد محسوب شدند.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد به نقل از سنا؛ امروز زمان سررسید (۱۴۰۱/۰۲/۳۱) این اوراق فرا رسیده و کسانی که شرایط را دارا باشند بدون نیاز به هیچگونه اقدامی مبلغ محاسبه شده را دریافت خواهند کرد البته زمان مشخصی جهت واریز مبلغ اعمال اوراق تبعی اعلام نشده است.
شرایط اعمال اوراق تبعی حامی ۱۴۰۱
این اوراق برای اشخاصی معتبر و قابل اعمال خواهد بود که در دوره عرضه اوراق (از تاریخ ۱۳۹۹/۱۲/۲۵ تا ۱۳۹۹/۱۲/۲۷)، یک ورقه از اوراق را خریداری کرده باشند.
دارایی پایه اوراق اختیار فروش تبعی حامی ۱۴۰۱ شامل سبد سهام و حق تقدم سهام پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران یا فرابورس ایران به جز بازار پایه و همچنین صندوقهای سرمایه گذاری در سهام مبتنی بر صدور و ابطال یا ETF به جز دارایکم و پالایش با احتساب تعداد و قیمت تعدیل شده ناشی از اقدامات شرکتی طی دوره اوراق مذکور است. به عنوان مثال اگر مجموع ارزش سهام پایه شخص کمتر از ۱۰ میلیون باشد اما ارزش سهم پالایش موجود در دارایی آن بالاتر از ۱۰ میلیون باشد در صورت حفظ شرایط اعلام شده اعمال اوراق تبعی انجام میشود.
دارایی پایه اوراق اختیار فروش تبعی حامی ۱۴۰۱ شامل عرضه اولیههایی که از ابتدای سال ۱۳۹۹ بازدهی بیشتر از ۳۰ درصد داشته اند، نمیشود.
معتبر بودن اوراق اختیار فروش حامی ۱۴۰۱ در سررسید، مستلزم عدم فروش دارایی پایه تا سررسید اوراق است.
ارزش اعمال برای هر کد معاملاتی برابر با ۱.۲۵ برابر ارزش دارایی پایه وی خواهد بود. لذا در صورت رعایت نکات بندهای فوق توسط سرمایه گذاران، بازدهی دارایی اشخاص طی دوره اوراق حداقل به میزان ۲۵ درصد خواهد بود.
از آنجا که مبنای تضمین قیمت تعدیل شده است، در صورت افزایش سرمایه، قیمت تعدیل شده و تعداد سهام پس از مجمع برای تضمین در نظر گرفته میشود. در صورت افزایش سرمایه از محل آورده نقدی، قیمت سهام و تعداد با فرض شرکت کردن سهامدار در افزایش سرمایه فرض میشود.
در صورتی که ثبت افزایش سرمایه در تاریخ بعد از اردیبهشت ۱۴۰۱ باشد، در سررسید اوراق تبعی فرض میشود که سهام ثبت نشده در پرتفوی سرمایه گذار قرار دارد و به قیمت پایانی روز محاسبه در ارزش پرتفوی لحاظ میشود.
سهام خود را بیمه کنید
در ۱۴ ماه اخیر با نزولی شدن بازار بورس، بسیاری از مردم و فعالان بازار سهام، سرمایه خود را از این بازار خارج کرده و به دنبال سرمایهگذاریهای دیگری رفته و بسیاری نیز در صفهای طولانی فروش گیر افتادهاند و هر روز ذره ذره ارزش سرمایه آنها کمتر میشود.
به گزارش نبض بورس، مسئولان بازار سرمایه با مشاهده وضعیت ریزشی سهام و اعتراض مردم در پی راهکاری، اوراق فروش تبعی را به فعالان و شرکتهای بورسی معرفی کردند. اوراق فروش تبعی به عنوان بیمه سهامداران خرد عمل کرده و تا حدودی می تواند نگرانی آن ها از بابت از دست رفتن سرمایه و ارزش سهام برطرف کند. در واقع سهامدار با خرید اوراق تبعی، سهام خود را بیمه کرده و ریسک سرمایهگذاری خود را به حداقل میرساند. در واقع اوراق اختیار فروش تبعی که در ایران به عنوان بیمه کردن سهام از آن یاد میشود، ابزاری است که بهوسیله آن نوسانات و زیان سهام بیمه میشود.
اوراق تبعی چیست؟
"اوراق اختیار فروش تبعی" در واقع همان طرح بیمه سهام است که توسط شرکتها به فروش میرسد، براساس آن فروشنده که همان شرکت منتشرکننده است، متعهد میشود تعداد معینی از سهام شرکت را به قیمت مشخصی که اصطلاحاً به آن “قیمت اعمال” میگویند در تاریخ معین یا همان “تاریخ اعمال” از سهامدار خریداری کند. اوراق بیمه سهام طرحی است که علاوه بر تضمین اصل سرمایه افراد، سودآوری را برای سرمایهگذاران تضمین میکند.
تفاوت اوراق تبعی سهام با اوراق اختیار فروش
تفاوت اصلی اوراق تبعی سهام با اوراق اختیار فروش در این است که اوراق تبعی شرط مالکیت سهام را داراست، اما در اختیار فروش، دارنده اختیار فروش نیازی نحوه اعمال اوراق اختیار فروش تبعی به داشتن سهم ندارد. در حقیقت اختیار فروش از کاهش قیمت سهام سود میبرد و از افزایش آن زیان، اما اختیار تبعی در مقابل کاهش قیمت سهام زیانی نمیبیند، زیرا حق دارد، اختیار خود را اعمال کند، اما در مقابل افزایش قیمت آن میتواند از حق خود استفاده نکرده و عقلا نیز از این حق استفاده نمیکند و میتواند آن را در بازار بفروشد.
اولین اوراق تبعی کی منتشر شد؟
طرح اوراق تبعی در تاریخ ۱۶ مرداد سال ۹۱ به عنوان «عرضه اختیار فروش تبعی برای سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس تهران» به تصویب شورای عالی بورس رسید و اجرایی شد. کارشناسان معتقدند این ابزار، راهحل مناسبی برای بازارسرمایه در شرایط ریزشی مانند فضای کنونی بورس بوده و کارایی مناسبی برای کاهش ریسک دارد.تیر 1393 معاملات اوراق اختیار فروش تبعی یا همان بیمه سهام 28شرکت در بورس آغاز شد. با اجرای این طرح بازار سرمایه عملا برای نخستین بار وارد کارزار رقابت با سیستم بانکی شد چرا که این اوراق میتواند به رقابت با سپردههای بانکی بپردازد و سرمایهگذارانی که دنبال سود بیشتری هستند را به سمت بورس جذب کند.
نحوه خرید اوراق تبعی
تمام اوراق تبعی منتشر شده در بورس، دارای نحوه اعمال اوراق اختیار فروش تبعی نماد معاملاتی هستند که در اطلاعیه آنها درج می شود. شما میتوانید با جستجوی نماد آنها در صفحات کارگزاریهای بورسی، مقدار اوراق مورد نظر خود را باتوجه به قیمت در نظر گرفته شده برای هر ورق خریداری کنید.
به طور فرض اوراق تبعی قرار است که برای سهام شستا منتشر شود، موعد انتشار هم خرداد ماه است. برای این کار شما باید پیش از این که اوراق تبعی را بخرید، سهام شستا را از بازار بورس در پرتفوی خود خریداری کنید. این در اصل نخستین تفاوتی است که در ایران و سایر کشورها درباره این موضوع وجود دارد.
به طور مثال اگر تمایل داشته باشید که به مقدار ۵۰ هزار اوراق اختیار سرمایه گذاری تامین اجتماعی را در پرتفوی خود داشته باشید، این الزام وجود دارد که پیش از اعمال کردن دستور خریداری این اوراق، به میزان پنجاه هزار سهم در پرتفوی خودتان از این سهم داشته باشید تا اوراقش هم به شما برسد.
کاهش ریسک سیستماتیک
سهامدار می تواند با در اختیار داشتن اوراق اختیار فروش تبعی، ریسک سیستماتیک را به حداقل برساند. به این ترتیب در صورتی که قیمت سهم شرکت در تاریخ مورد توافق تاریخ اعمال، exercise date کمتر از قیمت مورد توافق قیمت اعمال exercise price باشد دارنده اوراق اختیار فروش میتواند با دریافت مابه التفاوت قیمت اعمال و قیمت پایانی سهم در بازار عادی منتفع شود
نماد اوراق اختیار فروش تبعی چگونه شکل میگیرد؟
نماد اوراق اختیار فروش تبعی بهصورت معمول از حرف «ه» همراه با قسمتی از نماد پایه و همچنین تاریخ سررسید اوراق تشکیل میشود. بهعنوان مثال برای سهم شرکت سرمایهگذاری تامین اجتماعی«شستا» اوراق اختیار فروش تبعی با تاریخ سررسید خرداد سال 1401 با نماد "هشستا 103" منتشر میشود.
خریدار اوراق اختیار فروش تنها در تاریخ مقرر باید اختیار فروش را اعمال کند، پسازاین تاریخ این اوراق اعمال نشده فرض میشود و تعهدی نسبت به آن وجود نخواهد داشت. از سویی مبلغ پرداختشده بابت در اختیار گرفتن این اوراق بهمنزله پرداخت حق بیمه بوده و غیرقابلبازگشت است.
به این نکات توجه کنید
1- خریداران این اوراق حق فروش آن را تا تاریخ سر رسید نخواهند داشت، بنابراین از این لحاظ، این اوراق شبیه اوراق اختیار فروش اروپایی هستند.
2- این اوراق تنها به اشخاصی تعلق میگیرد که سهام شرکتی که اوراق اختیار فروش آن منتشر میشود را داشته باشند. مثلا: شخصی که سهام شرکت پتروشیمی کرمانشاه را دارد، میتواند اوراق اختیار فروش آنرا خریداری کند.
3- خریداران تنها به میزان سهام تملک شده در بورس میتوانند اقدام به خرید اوراق اختیار فروش تبعی کنند و خرید بیش از آن تعداد امکان پذیر نبوده و ابطال خواهد شد. بنابراین عرضهکننده اوراق تعهدی نسبت به مازاد خریداری شده نخواهد داشت.
4- این ابزار مالی سبب میشود تا با توجه به حذف ریسک در بازار سرمایه، سرمایهگذاران بهجای سرمایهگذاری در بازار پول به دنبال کسب سود بیشتر در بازار سرمایه باشند. زیرا علاوه بر اینکه سهامداران عمده در هنگام تعیین نرخ سهام در تاریخ اعمال می تواند درصد بیشتری را نسبت به نرخ اوراق مشارکت اعلام کنند (مثلا به جای 20 درصد نرخ اوراق مشارکت، 25 یا 30 درصد در نظر بگیرند) میتواند با توجه به تعیین فواصل زمانی واگذاری اوراق اختیار فروش از سوی سهامدار عمده، نسبت به اوراق مشارکت که حداقل یکساله است سود و منفعت بیشتری را نصیب سهامدار کند.
5- از آن جایی که این اوراق تبعی توانایی معامله مجدد را ندارند، درنهایت سهام پایهای که موضوعیت این اوراق را دارد تا زمان انتهایی معاملات، قابلیت معاملهاش را از دست میدهد.
نحوه استفاده سرمایه گذاران حقیقی از این اوراق :
- در سررسید، خریدار این اوراق میتواند به شرط حفظ سهام پایه، با اعمال این اختیار، سهام خود را به قیمت تضمین شده که بالاتر از قیمت امروز است، به فروش برساند.
- همچنین اعمال اختیار می تواند از طریق پرداخت مابه التفاوت قیمت اعمال و قیمت روز انجام شود و دارنده اوراق سهام خود را هم نگه دارد.
از آنجا که استفاده از این اوراق در آینده توسط خریدار اوراق اختیاری است، خریدار میتواند در صورتی که در سررسید، قیمت سهام از قیمت تضمین شده بالاتر باشد از اعمال آن خودداری کند و سهم را با قیمت بالاتر در بازار به فروش برساند.
شرط استفاده از اختیار فروش تبعی نگهداری سهام تا سررسید است و در صورت فروش سهام موضوع اوراق اختیار تبعی، اختیار مذکور هم منقضی می شود.
مزایای اوراق اختیار فروش تبعی
1. تضمین حداقل سود برای سهامداران.
2. کاهش ریسک سرمایهگذاری و حمایت سهامدار عمده از سهام شرکت.
3. اعتماد سرمایهگذاران به سهامی که اوراق اختیار خرید تبعی برای آنها منتشر میشود.
4. برخورداری سهامداران خرد از مزایای انتشار اوراق خرید تبعی.
5. عدم فروش سهام در بازارهای ریزشی و کم شدن هیجانات بازار.
معایب اوراق اختیار فروش تبعی
1 اتمام تعهد عرضهکننده اوراق پس از تاریخ اعمال.
2 وجود نداشتن بازار ثانویه برای معامله اوراق اختیار.
3 وجود سقف خرید برای هر کد معاملاتی
4 عرضه اوراق اختیار فروش تبعی سود مورد انتظار را تضمین نمیکند.
5 دارا بودن سهم در زمان خرید اوراق اختیار فروش تبعی
چگونه از لیست اوراق اختیار فروش تبعی مطلع شویم؟
برای مشاهده و پیگیری شرکتهایی که تاکنون اوراق اختیار فروش تبعی منتشر کردهاند و بررسی شرایط آنها میتوانید به سایت tse.ir مراجعه کرده و در تب اطلاعات بازار قسمت لیست نمادهای معاملاتی به نماد مورد نظر خود دسترسی پیدا کنید.
نخستین عرضه اولیه بورس تهران به همراه اوراق اختیار فروش تبعی
با توجه به روند نزولی ادامهدار بازار سرمایه بورس تهران تصمیم گرفته شد همراه با عرضههای اولیه سهام شرکتها نحوه اعمال اوراق اختیار فروش تبعی اوراق تبعی آن را نیز منتشر کنند که در سال جاری همزمان با تخصیص سهام شرکت صنعت غذایی کوروش در نماد غکوروش، معادل دارایی هر یک از خریداران سهام در نماد غکوروش (تعداد سهام خریداری شده در روز عرضه اولیه)، اوراق اختیار فروش تبعی با نماد "هکوروش۱۰۳" تخصیص یافت. این روش باتوجه به شرایط نزولی بازار و با هدف رفع نگرانی و تضمین حداقل سود برای سرمایهگذاران اجرا شد و مشارکتکنندگان در این عرضه دیگر نگران افت قیمت سهام خود نبوده و اطمینان خاطر از فروش سهام خود در سررسید با قیمت مناسب را دارند. سرمایهگذارانی میتوانند از اوراق تبعی استفاده کنند که سهام مذکور را تا سررسید اوراق نگهداری کنند بنابراین فروش سهام قبل از سررسید، اوراق تبعی را فاقد اعتبار خواهد کرد.
اختیار معامله چیست؟
اختیار معامله چیست ؟ بیشتر فعالهای بورس فقط با خریدوفروش اوراق بهادار آشنا هستند. اما بهغیر از این اوراق، اوراق و قراردادهای دیگری در بورس تعریف میشوند. این ابزارهای مشتقه برای کاهش یا انتقال ریسک منتشر میشوند. یکی از ابزارهای مالی پرکاربرد اختیارهای معامله هستند. این اختیارها تاکنون بیشتر در بورس کالا استفاده میشدند. اخیرا در رابطه با انتشار اوراق اختیار فروش تبعی در بورس اوراق بهادار اخبار متعددی منتشر شده است. در این مقاله قصد داریم ابتدا با سازوکار انواع اختیار معامله آشنا شویم و سپس به توضیح اختیار فروش تبعی، چگونگی خرید این اوراق و نقش آنها در کاهش ریسک سرمایهگذاریها صحبت کنیم.
اختیار معامله چیست؟
هروقت شما با اراده خودتان، بهطور مستقل و بدون اجبار، تصمیم به انجام کاری بگیرید، یعنی بهطور اختیاری عمل کردهاید. ابزارهای مالی متعددی برای مدیریت ریسک در بازارها وجود دارند که برخی از آنها حالت اختیاری دارند و برخی دیگر اجباری.
برای مثال قراردادهای آتی نمونهای از ابزارهای مالی هستند که در صورت خرید آنها باید در تاریخ معین به تعهدات خود عمل کنید. در این قرارداد نمیتوانید تا تاریخ درج شده در قرارداد صبر کنید سپس وضعیت بازار را بسنجید و اگر به نفعتان بود به تعهدات خود عمل کنید. در واقع شما مجبورید بدون توجه به وضعیت بازار به تعهدات خود عمل کنید حتی اگر به ضررتان باشد.
برای رفع این مشکل قراردادی طراحی شد که در آن پایبند بودن به مفاد قرارداد اجباری نبود. یعنی با استفاده از این قرارداد میتوانید در تاریخ سررسید بازار را از تمامی جهتها بررسی کنید و اگر به نفعتان بود به تعهدات خود عمل کنید. اگر در قرارداد موردی ذکر شده باشد که در صورت عمل به آن دچار ضرر و زیان شوید، میتوانید تعهدات خود را انجام ندهید.
با بررسی میان ابزارهای مالی موجود میتوان فهمید که اختیار معاملهها از امکانات بیشتری نسبت به سایر ابزارها برخوردارند. داشتن اختیارات بیشتر نسبت به سایر ابزارهای مالی باعث شده که قیمت اختیارها بیشتر از سایر ابزارها باشد.
اختیار معامله از ابزارهای مشتقه به حساب میآید. اوراق مشتقه، اوراقی هستند که ارزش خود را از یک دارایی دیگر میگیرند. در واقع این اوراق خود ارزش خاصی ندارند و میتوانند ارزش خود را از سهام، اوراق قرضه، ارز، کالا و. بگیرند.
ساز و کار اختیار معامله
همانطور که گفته شد، اختیار معامله یک قرارداد است که بین دو شخص (خریدار و فروشنده) بسته میشود. مواردی چون تاریخ سررسید، دارایی مورد معامله، قیمت توافقی باید در قرارداد مشخص شوند. اختیار معامله دارای دو نوع اختیار خرید و اختیار فروش است.
اختیار خرید (Call Option)
فرض کنید شخصی دارای تعدادی سهم مشخص است. این شخص حدس میزند که قیمت این سهم در آینده کاهش پیدا کند. بنابراین تصمیم میگیرد که بر روی سهام خود، اختیار خریدی منتشر کند.
در نقطه مقابل آن فرد شما قرار دارید و حدس میزنید که قیمت همان سهم در آینده نزدیک افزایش چشمگیری پیدا کند اما اکنون پول کافی برای خرید آن سهم ندارید. شما میتوانید به شخصی که اختیار خرید این سهم را میفروشد (دارنده سهم) مراجعه کرده و در ازای پرداخت قیمت قراردادِ اختیار معامله، اختیار خرید این سهم را از فروشنده بگیرید.
با خرید این اختیار، در تاریخ سررسید حق این را دارید که اختیار خرید خود را اعمال کنید یا نکنید. اگر قیمت این سهم در تاریخ سررسید از قیمت توافق شده بین شما و فروشنده بیشتر باشد، شما حق استفاده از اختیار خرید خود را دارید و میتوانید آن سهم را با قیمت توافق شده خریداری کنید.
اما اگر قیمت سهم مطابق با پیشبینی فروشنده تغییر کرده باشد و در تاریخ سررسید قیمت سهم در بازار آزاد پایینتر از قیمت توافق شده شما باشد، میتوانید از اختار خرید خود استفاده نکرده و سهام را بهطور مستقیم از بازار آزاد با قیمت پایینتر خریداری کنید.
در واقع شما با استفاده از این قرارداد اختیار خرید، ریسک معاملات خود را تنها با پرداخت قیمت قرارداد کاهش دادهاید.
برای اینکه بیشتر با سازوکار اختیار خرید آشنا شویم بیایید این موضوع را با یک مثال ساده عددی بررسی کنیم.
مثال) فرض کنید شما حدس میزنید سهمی که الان 3000 تومان میارزد در چند ماهه آینده قیمتش افزایش شدیدی خواهد داشت و ممکن است به 6000 تومان هم برسد.
در مقابل شما شخص دیگر پیشبینی میکند که بازار بورس چند ماهه آینده اصلاح داشته باشد. در این حالت این شخص اختیار خریدی را منتشر میکند و با قیمت 500 تومان به شما میفروشد. درواقع شما در ازای پرداخت این 500 تومان (قیمت اختیار خرید) این حق را پیدا میکنید که در تاریخ سررسید سهام را به قیمت توافق شده (قیمت توافق شده 4000) بخرید یا نخرید.
نمودار اختیار خرید برای فروشنده و خریدار
به نمودار بالا دقت کنید، اگر شما خریدار اختیار خرید هستید، خط سیاه مربوط به سود و زیان شما است. بیایید بررسی کنیم که این خط در هر نقطه چه چیزی را بیان میکند و دلیل رسم آن به این صورت چیست؟
وقتی یک اختیار خرید را از فروشنده میخرید، به اندازه قیمتِ خرید اختیار، هزینه میکنید. نقطه A که در نمودار رسم شده بیانگر همین موضوع است. مثلا شما اختیار خرید را به قیمت 500 تومان میخرید بنابراین نمودار سود و زیان شما از منفی 500 شروع میشود. با گذشت زمان و افزایش قیمت سهم به نقطه B یعنی همان قیمت توافقی میرسیم. در این قیمت چه از اختیار خرید خود جهت خرید سهم استفاده کنید و چه بهطور مستقیم از بازار آزاد سهم بخرید فرقی به حال شما نخواهد کرد و شما هنوز هم به اندازه قیمت خرید اختیار خود دچار ضرر میشوید.
اگر قیمت به نقطه C برسد، در صورت استفاده از اختیار خود نه سودی بهدست آوردهاید و نه ضرری کردهاید. در این نقطه تغییرات قیمتی از نقطه B تا C، میزان هزینهای که برای خرید اختیار کردهاید (همان 500 تومان اولیه) را پوشش میدهد، به این نقطه، نقطه سربهسر نیز گفته میشود. در نقطه سربهسر نحوه اعمال اوراق اختیار فروش تبعی سود و زیان با هم برابر و مساوی با صفر است. بعد از نقطه C در صورت اعمال اختیار خود سود خواهید کرد.
در واقع در این معاملات سود خریدار اختیار نامحدود و زیان او محدود به قیمت خرید اختیار است.
نمودار زرد مربوط به فروشنده اختیار خرید است و سود و زیان او را نشان میدهد. سود و زیان فروشنده اختیار دقیقا عکس سود و زیان خریدار آن است.
اختیار فروش (Put Option)
با خرید قرارداد اختیار فروش، این حق را پیدا میکنید که در تاریخی مشخص از آینده یک دارایی یا سهام را با قیمت توافق شده بفروشید یا نفروشید.
نمودار اختیار فروش برای خریدار و فروشنده
در این نمودار هم، همانند نمودار قبل، خط سیاه نشاندهنده وضعیت سود و زیان خریدار در قیمتهای مختلف است.
فرض کنید یک موقعیت اختیار فروش روی سهام شرکت ایکس با پرداخت 500 تومان اتخاذ کردهاید. در این قرارداد علاوهبر قیمت توافقی 3000 تومان، تاریخ سررسید برای 6 ماه دیگر مشخص شده است. اگر بعد از گذشت 6 ماه و در تاریخ سررسید قیمت سهم کمتر از قیمت توافقی یعنی 3000 تومان باشد، کار درست این است که اختیار خود را اعمال کرده و سهم را با قیمت توافقی به فروشنده اختیار بفروشید. در این صورت لزوما سود نخواهید کرد، اما چرا؟
مبلغی که بابت خرید اختیار فروش پرداختیم را به یاد بیاورید، اگر مبلغ بازار سهام مورد نظر از مجموع قیمت توافقی با قیمت اختیار بیشتر باشد، سود میکنید. اما اگر بین محدوده C تا B باشد، که در صورت اعمال اختیار، کمتر ضرر خواهید کرد.
اما اگر قیمت سهم در بازار آزاد بیشتر از قیمت توافقی 3000 تومان باشد، کار درست این است که اختیار خود را اعمال نکنید. در این حالت حداکثر زیان شما برابر است با مبلغی که بابت خرید اختیار فروش (500 تومان) پرداخت کردهاید.
در چه صورت فروشنده اختیار فروش سود میکند؟
اگر قیمت بازار سهم بیشتر از قیمت توافقی بین شما و فروشنده باشد، شما اختیار خود را اعمال نخواهید کرد و فروشنده به اندازه قیمت فروش اختیار فروش به شما سود خواهد کرد.
اما اگر قیمت بازار سهم از قیمت توافقی شما کمتر باشد، شما اختیار را اعمال خواهید کرد. در این صورت فروشنده اختیار مجبور میشود که سهام شما را با قیمت توافقی از شما خریداری کند.
درواقع میتوان گفت که سود فروشنده اختیار فروش محدود است (به اندازه قیمت فروش) اما زیان فروشنده نامحدود است. هر چه قیمت سهم بیشتر کاهش پیدا کند، زیان فروشنده اختیار بیشتر خواهد شد.
قرارداد اختیار معامله میتواند روی سهم، سلف، ارز، کالا و. بسته شود. برای پوشش ریسکی که نوسانات قیمت برای دارندگان این داراییها ایجاد میکند دو ابزار اختیار خرید و فروش تبعی در نظر گرفته شده است. این دو اختیار از ابزارهای جذاب معاملاتی هستند که میتوانند در بالا و پایین شدن بازار به حفظ سرمایه ما کمک کنند.
اختیار خرید تبعی
بهطور کلی اختیار خرید تبعی، اختیاری است که میتوانید روی دارایی خود مانند سهم (در صورت وجود) بخرید. براساس این اختیار عرضه کننده (فروشنده، شرکت تولیدی)، اختیارِ خرید مقدار مشخصی از دارایی پایه را به قیمت اعمال در تاریخ سررسید خواهد داشت. منظور از قیمت اعمال، قیمتی است که در قرارداد اختیار معامله برای خرید یا فروش دارایی پایه ثبت شده است. این نوع اختیار خرید در بازار اوراق بهادار ایران کاربرد چندانی ندارد.
اختیار فروش تبعی
دستورالعمل عرضه اوراق اختيار فروش تبعی برای سهام شركتهای پذيرفته در مرداد ماه 1391 به کارگزاریها ابلاغ شد. بهطور کلی اختيار فروش تبعی، اختیار معاملهای است كه بر اساس آن، اختيار فروش تعداد مشخصی از سهم پايه (سهامی که میتوانید روی آن اختیار فروش را اخذ کنید) به قیمت تعيين شده (قیمت اعمال) در اطلاعیهای که توسط شرکت منتشر میشود (اطلاعیه عرضه) در تاريخ اعمال به خريدار آن داده میشود.
فرض کنید تعداد زیادی از سهام یک شرکت را خریداری کردهاید اما از نوسانات بازار میترسید. بنابراین میتوانید با خرید اختیار فروش تبعی روی آن سهم، بهنوعی از کسب حداقل سود بازار مطمئن شوید. با استفاده از این روش میتوانید در مواقعی که آینده بازار مشخص نیست، یا زمانی که میزان هیجانات در بازار به حداکثر خود میرسد، ریسک از دست دادن کل سرمایهاتان را پوشش دهید. به این اوراق، اوراق بیمه سهام نیز گفته میشود.
این اوراق معمولا توسط سهامداران عمده حقوقی، شرکتهای تابعه ناشر، صندوقهای اختصاصی بازارگردانی و صندوق توسعه بازار سرمایه در راستای پوشش ریسک و حمایت از سرمایهگذاران بازار منتشر میشوند.
این اوراق قابلیت معامله در بازار ثانویه را ندارند، یعنی شما نمیتوانید این اوراق را زودتر از سررسید در بازار معامله کنید و به شخص دیگری بفروشید. این اوراق باید تا سررسید نگهداری شوند.
اوراق اختیار فروش تبعی همانند سایر سهمهای موجود در بازار دارای یک نماد معاملاتی هستند. با جستجوی نماد این اوراق در سایت tsetmc میتوان تابلوی معاملاتی مربوط به این اوراق را مشاهده کرد و از قیمت آنها مطلع شد. برای مثال نماد مربوط به اوراق اختیار فروش تبعی سهم پایه بانک صادرات به صورت هصادر912 است. نمادهای مربوط به اوراق اختیار فروش تبعی معمولا با حرف ه آغاز میشوند. عدد 912 نشان میدهد که تاریخ سررسید این قرارداد برج نحوه اعمال اوراق اختیار فروش تبعی 12 سال 99 است. طبق این قرارداد شما مجاز هستید که در تاریخ 99/12/23 سهام وبصادر را به قیمت 3750 ریال بفروشید.
چه موقع اختیار فروش تبعی خود را اعمال کنیم؟
وقتی روی سهام پایه خود یک موقعیت اختیار فروش تبعی اتخاذ میکنید در واقع اختیار این را پیدا میکنید که سهام خود را در تاریخ سررسید به ناشر اوراق به قیمت توافقی بفروشید یا نفروشید. توجه کنید که برای خرید این اوراق باید حتما اصل سهام را داشته باشید تا اجازه خرید اختیار فروش تبعی توسط کارگزاری به شما داده شود. علاوهبر آن تنها به تعداد سهمی که دارید این اوراق تعلق میگیرد و نمیتوانید بیشتر از تعداد دارایی خود اختیار فروش خریداری کنید.
در تاریخ سررسید اگر قیمت سهم شما پایینتر از قیمت توافقی در اختیار فروش باشد، میتوانید سهام خود را با قیمت توافق شده در قرارداد به ناشر آن بفروشید و ناشر یا همان شرکت عرضه کننده اوراق موظف است که سهام شما را خریداری کند.
اما اگر قیمت دارایی پایه ببیشتر از قیمت توافق شده در قرارداد باشد، میتوانید (حق دارید) اختیار خود را اعمال نکرده و سهم خود را در بازار آزاد به قیمت روز بفروشید.
چرا یک شخص یا نهاد باید سهام را در قیمتی بالاتر از قیمت بازار خریداری کند؟
معمولا شرکتها برای حمایت از قیمت سهام خود و عبور از وضعیت بد بازار اقدام به انتشار این اوراق میکنند. و یا میتوان گفت با وجود این اوراق افراد اطمینان بیشتری نسبت به سهم پیدا میکنند و بیشتر به سمت آن جذب میشوند.
از طرف دیگر وقتی خریدارها خیالشان از بابت ریسک معاملات راحت شود، با اعتمادبهنفس بیشتری سهم میخرند و کمتر پیش میآید که کارشان به استفاده از حق فروش برسد.
در صورت عدم ایفای تعهد شرکت ناشر در سررسید، چه اتفاقی خواهد افتاد؟
در صورت عدم ایفای تعهدات توسط ناشر در سررسید، خسارتی به شرح زیر به دارندگان اوراق تعلق خواهد گرفت:
مبلغ خسارتی که به ازای هر ورقه به دارندگان تعلق نحوه اعمال اوراق اختیار فروش تبعی میگیرد برابر است با مابهالتفاوت بین قیمت اعمال اوراق اختیار فروش تبعی با قیمت پایانی سهم در سررسید بهعلاوه با قیمت پایانی سهم در سررسید ضرب در 2 درصد.
این مابهالتفاوت در صورتی به دارنده اوراق پرداخت میشود که قیمت اعمال در سررسید بیشتر از قیمت پایانی سهم پایه در سررسید باشد. اگر قیمت پایانی سهم پایه در سررسید به تشخیص بورس منصفانه نباشد، بورس میتواند قیمت پایانی سهم را تعدیل میکند و تمامی خسارات بر مبنای قیمت تعدیل شده محاسبه خواهد شد.
اضافه کردن این نکته نیز خالی از لطف نیست که اوراق فروش مورد بحث در بازار سرمایه ایران از نوع اروپایی هستند نه آمریکایی. یعنی فقط در تاریخ سررسید قابل استفاده هستند. همچنین امکان معامله این اوراق وجود ندارد. این اوراق برای خریدار در حکم بیمهنامه هستند و او نمیتواند حق خود را به دیگری واگذار کند.
نظرات ارزشمند شما
لطفا اگر این مطلب برایتان مفید بود، سوال و یا نظری درباره آن داشتید، در انتهای همین صفحه نظر خود را ثبت بفرمایید.
میتوانید ویدیوهای بیشتری از تالاربورس را در آپارات (شبکه اشتراک ویدیو) و همچنین کانال یوتیوب تالاربورس مشاهده کنید.
آموزش بورس قسمت چهاردهم – انواع اوراق در بورس
((اوراق اختیار فروش تبعی)) در واقع همان طرح بیمه سهام است که توسط شرکت ها به فروش می رسند. اوراقی است که بر اساس آن فروشنده که همان شرکت منتشر کننده می باشد، متعهد می گردد تعداد معینی از سهام شرکت را به قیمت مشخصی که اصطلاحا به آن ((قیمت اعمال)) می گویند در تاریخ معین یا همان ((تاریخ اعمال)) از سهامدار خریداری نماید. شرکت های منتشر کننده اوراق تبعی قبل از فروش این اوراق ملزم به انتشار اطلاعیه عرضه جهت اعلام عمومی ویژگی های آن می باشند.
اوراق تبعی قابلیت معامله مجدد ندارند و فقط یک بار در زمان عرضه مورد معامله قرار می گیرند.
خریدار نمی تواند بیش از تعداد سهام پایه ای که در اختیار دارد اوراق اختیار فروش تبعی خریداری نماید. لذا تعداد اوراق اختیار فروش تبعی معتبر در پایان هر رو معاملانی حداکثر می تواند معادل دارایی سهامدار در سهم پایه باشد. در صورتی که تعداد اوراق اختیار فروش تبعی تحت مالکیت سهامدار از تعداد سهم پایه تحت مالکیت وی در پایان روز بیشتر شود، اوراق اختیار فروش تبعی مازاد، باطل شده و عرضه کننده تعهدی در قبال آن نخواهد داشت.
اوراق قرضه
اوراق قرضه یا اوراق بدهی ورقه ای است که قابلیت معامله شدن داشته و دارندگان این اوراق در فواصل زمانی از پیش تعیین شده مبلغی سود دریافت می کنند و در سررسید مشخص کل مبلغ آن به خریدار اوراق پرداخت می شود. این اوراق دارای انواع گوناگون بوده که بر اساس عوامل مختلفی همچون سررسید، نرخ بهره، ماهیت وام گیرنده، میزان انتشار، نوع وثیقه، شدت قابلیت و تسعیر (نوسانات)، نوع وابستگی وام گیرنده یا بدهی، هدف انتشار و نوع پولی که اوراق با آن پول انتشار می یابد، تقسیم بندی می شوند.
متداولترین نوع اوراق قرضه به شکلی است که سررسید آن مشخص و فقط یک تاریخ سررسید دارد. اوراق قرضه به طور معمول توسط دولت منتشر و ضمانت می شود یا از آنجا که پرداخت اصل و فرع این اوراق توسط دولت تعهد می شود، بدون خطر محسوب می شوند و مورد اطمینان سرمایه گذار است و ریسک آن بسیار پایین است. اوراق قرضه دولتی، اوراق قرضه شهرداری ها و اوراق خزانه نمونه هایی از اوراق قرضه منتشر شده توسط دولت است.
ویژگی های اوراق قرضه:
1. دارنده این اوراق بستانکار شرکت محسوب شده و حق دریافت اصل مبلغ اسمی و بهره نحوه اعمال اوراق اختیار فروش تبعی آن را دارد.
2. دارنده اوراق قرضه مالکیتی در شرکت نداشته و سهمی از سودی که به سهامداران پرداخت می شود، ندارد.
3. اوراق قرضه دارای سررسید مشخص هستند. برخی از اوراق در یک مقطع معین زمانی سررسید می شوند و برخی دیگر به تدریج سررسید می شوند.
4. معمولا این اوراق دارای ارزش اسمی مشخص هستند.
5. اگر ناشر اوراق قرضه ورشکست شود دارندگان اوراق قرضه در دریافت اصل و فرع سرمایه خود بر صاحبان سهام حق تقدم دارند. اگر شرکتی چند نوع اوراق قرضه منتشر کند، ترتیب اولویت آن ها در قراردادهای مربوط، قید می شود.
6. بعضی از شرکت ها برای ایجاد جذابیت و انگیزه بیشتر در سرمایه گذاران اقدام به انتشار اوراق قرضه با وثیقه می کنند. مثلا ممکن است شرکت، زمین یا ساختمان خود را وثیقه اوراق قرضه قرار دهد. هر چند شرکت های مشهور و معتبر معمولا اوراق قرضه بدون وثیقه منتشر می کنند.
7. به طور کلی دارندگان اوراق قرضه در زمینه تصمیم گیری شرکت حق رای ندارد. هر چند ممکن است که دارندگان انواع خاصی از اوراق قرضه در مواردی از تصمیم گیریهای شرکت (مثل انتشار و فروش اوراق قرضه های دیگر یا درموارد ادغام شرکت در شرکت های دیگر) حق رای نداشته باشند.
انتشار اوراق تبعی روی ۱۳ نماد
سومین دور از انتشار اوراق اختیار تبعی روز گذشته با فروش این نوع دارایی در ۱۳ نماد شاخصساز بازار سرمایه دنبال شد. این اوراق در حالی به فروش رفت که تمام نمادهای یادشده بهطور میانگین نسبت به کلیت بازار، معاملات روانتری دارند و اساس رقم این نحوه اعمال اوراق اختیار فروش تبعی اوراق نیز به حدی نیست که تفاوتی معنادار در جریان عرضه آنها ایجاد کند.
به گزارش نبض بورس، روز نخست معاملات در هفته جاری با استقبال صندوقها از اوراق اختیار فروش تبعی خاتمه یافت. در این روز اوراق اختیار منتشرشده روی 13 نماد فعال در بورس تهران به فروش رسید. اینطور که به نظر میآید نهاد تصمیم ساز در بازار سرمایه قصد دارد تا با این شیوه حمایت از بازار سرمایه از بعد روانی اثری مثبت بر جریان معاملات بگذارد و با کاستن از بدبینیهای موجود نسبت به آینده سهام، زمینه را برای تقویت سرمایهگذاری بلندمدت در این بازار فراهم کند.
در مسیر حمایت
فارغ از کارآمد بودن یا نبودن تدابیری که تا کنون برای حمایت از بازار سرمایه به کار گرفته شده است، این بازار از زمان تغییر جهت شاخص بورس در 20 مردادماه سال 99 تا کنون شاهد تصمیمات و اقدامات بسیاری بوده است. این در حالی است که در طول این مدت قیمتها آهسته و پیوسته در روند نزولی به پیش رفتهاند به رغم همه اقداماتی که انجام شده به جز تعداد معدودی از روزها افزایش پیدا نکردهاند. همین امر سبب شده تا اقدامات انجام شده برای احیای بازار سهام در طول ماههای گذشته محل بحث کارشناسان باشد و چرایی ناکامی حمایتها موضوع مصاحبههای متعدد شود. اینطور که به نظر میآید در طول این مدت یکی از مسائلی که باعث شده تا فعالان بازار سرمایه به خصوص سرمایهگذاران خرد از این بازار رویگردان شوند نه نبود حمایت بلکه بیشتر فقدان شرایط لازم برای بازگشت رونق به بازار سهام است.
همانطور که در گزارشهای پیشین نیز به آن پرداخته شد، در طول ماههای گذشته نه فقط قیمت سهام بلکه بسیاری از مسائل بیرونی نیز به کلی تغییر کرده است. بر خلاف ماههای میانی سال گذشته نه انتظارات تورمی چندان بالاست و نه قیمت دلار در بازار آزاد چشماندازی برای افزایش دارد. همین امر سبب شده تا با افزایش ریسک قانونگذاری در خود بازار سرمایه واهمه مردم نسبت به نگهداری سهام و خرید سهام در دوره زمانی میان و بلندمدت افزایش یابد. عامل دیگری که در این زمینه موثر بوده بدبینی مردم نسبت به شیوه حمایتها از بازار سرمایه و دامنه نوسان نامتقارن بود که عملا در ماههای اخیر بر عمق درد بازار سهام افزوده و راه را برای احیای اعتماد به سرمایهگذاری در این بازار عملا مسدود کرد.
آنچه در این مدت مشکل زیادی آفرید، حمایت دستوری از بازار سرمایه در قالب محدود کردن اشخاص حقوقی برای فروش و خرید اجباری سهام بود که عملا منابع نقد بسیاری از اشخاص حقوقی را به خطر انداخت و فقط در یک مورد صندوق توسعه مشترک بازار سبب زیان 4163 میلیارد تومانی در 6 ماه نخست سال مالی آن شد. این در حالی است که سود سال مالی منتهی به 31 تیر 99 این صندوق 5 هزار و 814 میلیارد تومان بوده است. اینطور که به نظر میآید در ماههای اخیر منابع بسیاری از دارایی اشخاص حقوقی سر حمایت بیحاصل از بازار سرمایه تلف شده است.
اما در این میان برخی از راهها نیز پیموده شده که اثر روانی خوبی بر بازار سرمایه گذاشته و توانسته بدون اتلاف منابع حمایت روانی مناسبی از بازار سرمایه داشته باشد. یکی از این روشها انتشار اوراق فروش تبعی است که پس از مرداد سال 99 دو بار در همین سال و بار دیگر در روز شنبه مورد توجه فعالان بازار سرمایه قرار گرفت.
اوراق تبعی چرا و چگونه
اوراق اختیار فروش تبعی که به طور خلاصه در بازار از آنها با عنوان اوراق تبعی یاد میشود در واقع نقش بیمه گر سهام را ایفا میکنند. این اوراق در سالهای گذشته چند بار مورد استفاده قرار گرفته است و به دلیل آنکه نوعی از آرامش خاطر را به بازار و فعالان آن تزریق میکند، میتواند از لحاظ رفتاری بر بازار سهام اثر بگذارد. داستان از این قرار است که قیمت اعمال این اوراق اگر بالاتر یا حدود قیمت مورد معامله سهام در بازار تعیین شود، از آنجاکه توسط خود ناشر سهام (شرکت صاحب نماد) منتشر میشود، میتواند به سرمایهگذاران به خصوص سهامداران خرد در مورد حمایت از قیمت سهام در بازار سرمایه آرامش خاطر لازم را بدهد. اما نکات مربوط به خرید اوراق فروش تبعی چیست؟ به طور کلی خریدار این اوراق چه حقیقی باشد چه حقوقی باید به این نکته توجه کند که برای بهره مندی از مزایای احتمالی خرید این اوراق باید حتما متناسب با میزان اختیار خریداری شده سهام خود شرکت را داشته باشد. اگر به هر دلیلی سهام موجود در پرتفوی خریدار نسبت به اختیار خریداری شده کم باشد یا سهام تا قبل از تاریخ اعمال فروخته شده باشد، قرارداد اختیار میان ناشر و خریدار موضوعیت نداشته و در زمان سر رسید دارنده اختیار قابل به اعمال آن نیست. همان طور که در این متن اشاره شد اوراق اختیار فروش تبعی صرفا در تاریخ سر رسید قابلیت اعمال دارند که همین امر بزرگترین تفاوت آنها با اختیار فروشهای عادی است. در اختیار فروشهای عادی که در حال حاضر به دلیل کوچک بودن بازار مشتقه در ایران حجم کمی از معاملات اوراق بهادار را به خود اختصاص میدهند، دارنده اختیار در هر زمانی ما بین تاریخ انتشار تا سر رسید این توانایی را دارد که اختیار خود را در بازار ثانویه بر اساس قیمت منبعث از عرضه و تقاضا به فروش برساند. همین امر سبب شده تا اختیارهای تبعی بر خلاف سایر انواع اختیارات جذابیتی برای سفته بازی نداشته باشند و در عمل فقط به درد سرمایهگذاران بلند مدتی بخورند.
تجربه کوچک تبعی
گذشته از نوع کارکرد اوراق اختیار تبعی و مکانیزم حاکم بر آن نکتهای که هم اکنون در این بازار خود نمایی میکند، میزان اندک اوراق منتشره در مقایسه با حجم معاملات سهام مبنای آنها است. بررسی جزئیات اوراق منتشر شده در روزگذشته نشان از آن دارد که ارزش کل این اوراق در آخرین مرتبه انتشار آن جمعا برای این 13 نماد 3431 میلیارد تومان است که با توجه به نحوه اعمال اوراق اختیار فروش تبعی نحوه اعمال اوراق اختیار فروش تبعی بزرگ بودن اندازه این نمادها از کلیت بورس تهران و حجم معاملات روزانه آنها در یک روز عادی رقم بالایی را شامل نمیشود. اگر از کل مبلغ اختیار منتشرشده در روز هجدهم اردیبهشت ماه (روز شنبه) میانگین بگیریم به عدد 264 میلیارد تومان میرسیم که این میزان در برخی نمادها نظیر «شتران» به اندازه معاملات دو روز و برای نمادی مانند «فملی» تنها یک روز را شامل میشود.
به همین دلیل است که در این گزارش بیشتر نحوه اثرگذاری این عامل بر بازار را اثر روانی آن میدانیم. در واقع انتشار اوراق در روزهای گذشته بیشتر به این معنا است که تا زمان سررسید این اوراق در آبانماه 1401 یعنی 18 ماه دیگر از دیدگاه خود شرکت منتشرکننده سهام، مجموع ارزش شرکتها بیش از قیمت امروز سهام آن در بازار است. برای مثال نمادی مانند هلدینگ خلیجفارس که در روز گذشته با قیمتی در حدود 850 تومان معاملهشد در شرایط قیمت اعمال خرید را در اختیار فروش تبعی خود با قیمت 1200 دارد که از زمان انتشار این اطمینان را به خریداران خود بدهد که برای زمان سررسید براساس قیمت روز گذشته 42 درصد بازده را نصیب این خریداران کند. بررسیهای «دنیایاقتصاد» از کل 13 نماد یاد موجود در فهرست انتشار اوراق فروش تبعی همچنین حکایت از آن دارد که بیشترین سود حاصل از خرید این اوراق برای خریداران به خریداران اختیار فروش تبعی «شتران» اختصاص دارد که به واسطه اعمال این اوراق در تاریخ سررسید با قیمت خرید روز شنبه سودی 51 درصدی را به جیب خواهند زد. کمترین سود نیز بر این اساس به خریداران اختیار فروشتبعی بانک ملت «وبملت» تعلق میگیرد که تنها 25 درصد سود خواهد داشت.
این اعداد و ارقام در کنار هم به این معنا خواهند بود که با توجه به بازه بلندمدت سررسید این اوراق و نسبت اندک آن به سهام شناور در بسیاری از نمادها همچنان بخش بزرگی از سهامداران وجود خواهند داشت که بهجز قیمت اعمال این اوراق به مثابه تضمینی ضمنی از قیمت آن، دلیل دیگری برای کاستن از عرضههای احتمالی در بازار یاد شده ندارند.
به کام حقوقی
اما نکته قابلتوجه انتشار اوراق تبعی در تاریخ 18 اردیبهشت سالجاری، محدود بودن این خریدها به صندوقهای سرمایهگذاری با درآمد ثابت و خرید آن از صندوق توسعه مشترک بازار است.
اینطور که به نظر میآید سیاستگذار سعی داشته تا با ارائه این اختیار به این بخش از فعالان حقوقی بازار سرمایه در عمل از ریسک افزایش نصاب سرمایهگذاری آنها در سهام که طی ماههای اخیر اعمال شده تا حدودی بکاهد و سهم حضور آنها در بازار سهام را بیشتر به دارایی با درآمد ثابت تبدیل کند. مسلما در این شرایط آنها نیز ترغیب خواهند شد تا سهام موجود در پرتفوی خود را در بازه زمانی بلندتری به فروش برسانند و به همین جهت از عرضه بالقوه در این بازار بکاهند.
نکته دیگری که در انتشار این ارواق نهفته است، میل سیاستگذار به حمایت ضمنی از شاخص بورس بوده که خود را در انتشار اوراق برای شرکتهای شاخصساز نشان میدهد. در طول ماههای اخیر هیچ نشانی از انتشار اوراق اختیار برای شرکتهای کوچک و متوسط دیده نشده که خود این امر حکایت از شرایط نابرابر این نمادها در پیشگاه تصمیمگیری کلان بازار سرمایه دارد.
البته بخشی از بیرغبتی شرکتهای کوچک نیز میتواند به این مساله مربوط شود که برخی نمادهای کوچک بازار عملا ممکن است توانایی لازم برای حمایت از سهام خود و دادن تضمین به خریداران اختیار را نداشته باشند. به همین دلیل است که حمایت حقوقیها در ماههای اخیر چندان در این نمادها پررنگ نبوده است.
دیدگاه شما