مزایایی که قرار دادهای آتی دارند؟

برای مشاهده سابقه هر شاخص می‌توانید به سایت فیپیران http://www.fipiran.com قسمت خدمات اطلاعاتی/شاخص ها/ تاریخچه اطلاعات شاخص مراجعه نموده و پس انتخاب شاخص مورد نظر بازده مورد نظر را نیز انتخاب نموده تا خروجی اکسل تهیه شود.

مزایایی که قرار دادهای آتی دارند؟

در بخش اول از آموزش قراردادهای آتی سبد سهام یا آتی شاخص درباره تعریف قرارداد آتی سهام، مفاهیم سبد مرجع و سبد پایه، ویژگی های سبد پایه و ضریب لاندا، لیست نمادهای قرارداد آتی سبد سهام، نماد معاملاتی قراردادآتی شاخص و مفاهیم ابتدایی این قراردادها صحبت کردیم. اما در مطلب پیش رو قصد داریم به توضیح مطالبی نظیر نحوه ارزش گذاری قراردادهای آتی شاخص، مشخصات قراردادهای آتی سبد سهام و کارمزد معاملات آتی سهام بپردازیم.

ارزشگذاری قراردادهای آتی سبد سهام

ارزشگذاری به فرآیندی اطلاق می شود که طی آن ارزش واقعی یک دارایی مشخص می شود. ارشگذاری سهام روش هایی دارید که در مطالب پیشین بآشگاه به آن پرداخته شده است. اما در این بخش قصد داریم به ارزش گذاری قراردادهای آتی سبد سهام (آتی شاخص) بپردازیم.

ارزشگذاری قراردادهای آتی سبد سهام به عوامل متعددی بستگی دارد:

ارزش سبد پایه در بازار نقد
نرخ بهره
سود تقسیمی
زمان باقیمانده تا سررسید
هزینه های معاملاتی

مانند ارزش گذاری هر قرارداد آتی، ارزش قرارداد آتی سبد سهام نیز از فرمول زیر محاسبه می‌شود.

دوم ارزشگذاری و ویژگی های قرارداد آتی سبد سهام

CP t قیمت مبنای دارایی پایه در زمان t

i نرخ بازدهی بدون ریسک مطابق ابلاغیه بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران (%۲۰)

T-t تعداد روزهای باقیمانده تا سررسید قرارداد آتی (T)

n تعداد روزهای سال جاری

FV t ارزش برآورده شده دارایی پایه قرارداد آتی برای سررسید قرارداد آتی، در زمان t

در واقع هر معامله گر هنگام ثبت سفارش خرید یا فروش در سامانه معاملاتی می‌تواند با مشاهده عدد شاخص (به عنوان قیمت مبنای دارائی پایه) و محاسبه ارزش قرارداد آتی (با استفاده از فرمول بالا) ارزش منصفانه قرارداد آتی سبد سهام را بدست آورده و بر اساس آن قیمت سفارش خود را تعیین نماید.

لازم به ذکر است که قیمت های بازار آتی سبد سهام می‌تواند متفاوت از ارزش ذاتی قراردادهای آتی سبد سهام باشد.

چرا قیمت بازار با ارزش ذاتی قراردادهای آتی متفاوت است؟

عواملی در تفاوت میان ارزش ذاتی قراردادهای آتی سبد سهام و قیمت بازار آن تاثیرگذار هستند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

عرضه و تقاضا
نقدشوندگی بازار
هزینه معاملات

برخی از اوقات ممکن است بنا به دلایلی تقاضا برای خرید یک قرارداد آتی سبد سهام زیاد شود. در این شرایط قیمت بازار آتی سبد سهام می تواند بالاتر از قیمت ارزش گذاری شده در فرمول بالا باشد. و یا بالعکس.

اطلاعات هر شاخص را از کجا مشاهده کنیم؟

برای مشاهده عدد شاخص و سهم های موجود در هر شاخص، می‌توانید به سایت مرکز پردازش اطلاعات مالی ایران یا فیپیران به نشانی http://www.fipiran.com قسمت بازار/شاخص ها و صنایع/ لیست شاخص ها مراجعه نموده و شاخص مورد نظر را انتخاب نمایید.

همه چیز درباره قرارداد آتی سبد سهام: بخش دوم ارزشگذاری و مشخصات قرارداد آتی سبد سهام

مشخصات قرارداد آتی سبد سهام

برای مشاهده مشخصات قراردادهای آتی سبد سهام کافی است وارد سایت شرکت بورس تهران به نشانی tse.ir شده و از قسمت اطلاعات بازار / بازار آتی/نمای بازار را انتخاب نمایید. در صفحه نمای بازار با کلیک روی هر یک از نمادها می‌توانید فایل مشخصات قرارداد را دریافت نمایید.

در ادامه برخی از مهمترین موارد مشخصات قرارداد را ذکر می‌کنیم.

وجه تضمین قراردادهای آتی سبد سهام

وجه تضمین اولیه:

سرمایه گذارانی که قصد خرید و فروش در بازار آتی سبد سهام را دارند می‌بایست برای اخذ موقعیت (جهت تضمین انجام تعهد) مبلغی را تحت عنوان وجه تضمین اولیه نزد به حساب کارگزاری واریز نمایند.

نکته: مقدار وجه تضمین اولیه تنها هنگام اخذ موقعیت مهم است و پس از اخذ موقعیت دیگر اهمیت چندانی ندارد.

وجه تضمین اولیه طبق مشخصات قرارداد آتی سبد سهام ۲۰ درصد ارزش معامله است. در واقع رقم وجه تضمین ثابت و مشخص نیست و برای هر ارزش معامله این میزان متفاوت است.

اگر فردی بخواهد ۱ قرارداد آتی جبانک با قیمت ۹۳۰ ریال بخرد می بایست ۲۰ درصد ارزش معامله را به عنوان وجه تضمین در حساب عملیاتی خود موجود داشته باشد.

ارزش معامله قرارداد جبانک: قیمت معامله *اندازه قرارداد= ۹۳۰×۹۰,۰۰۰ = ۸۳,۷۰۰,۰۰۰

در نتیجه وجه تضمین اولیه برای این معامله برابر با ۸۳,۷۰۰,۰۰۰×۰.۲=۱۶,۷۴۰,۰۰۰ ریال است.

نکته: میزان وجه تضمین بر اساس عدد ۱,۰۰۰ تومان گرد می شود.

وجه تضمین لازم:

وجه تضمین لازم وجهی است که هر روز پس از اتمام جلسه معاملاتی بر اساس قیمت تسویه روزانه (۲۰ درصد ارزش قرارداد بر اساس قیمت تسویه روزانه) برای هر موقعیت اعلام می گردد.

با توجه به اینکه اندازه قرارداد برابر با ۹۰,۰۰۰ واحد است (سبد) در نتیجه ارزش قرارداد بر اساس قیمت تسویه پایانی برابر با ۸,۳۴۳۰,۰۰۰ ریال است.

وجه تضمین لازم برای این قرارداد آتی در پایان روز ۲۵ دی ماه برابر با ۲۰ درصد ارزش آن است. ۰.۲×۸۳,۴۳۰,۰۰۰=۱۶,۶۸۶,۰۰۰ ریال می‌شود.

البته این اعداد باتوجه به ۱۰۰۰ تومان گرد شده و به قیمت ۱۶,۶۹۰,۰۰۰ ریال می‌رسد.

حداقل وجه تضمین:

درصدی از وجه تضمین لازم است که موجودی حساب عملیاتی سرمایه گذار ازآن میزان کمتر شود، سرمایه گذار به اصطلاح کال مارجین می شود. در این شرایط سرمایه گذار می‌بایست موجودی خود را تا وجه تضمین لازم افزایش دهد.

با توجه به مشخصات قراردادهای آتی سبد سهام حداقل وجه تضمین برابر با ۷۰ درصد وجه تضمین لازم (نه وجه تضمین اولیه) است.

وجوه تضمین به ازای هر قرارداد آتی سبد سهام	وجه تضمین اولیه (ريال)	%۲۰ ارزش معامله قرارداد
	وجه تضمین لازم (ريال)	%۲۰ ارزش بازار قرارداد
	حداقل وجه تضمین (ريال)	%۷۰ وجه تضمین لازم
	ضریب گرد کردن (ريال)	۱۰,۰۰۰

قیمت تسویه

پس از اتمام جلسه معاملاتی یک قیمت به عنوان قیمت تسویه، جهت بروز رسانی حساب ها از سوی بورس محاسبه و اعلام می شود.

نکته: قیمت تسویه علاوه بر اینکه برای برزورسانی حساب ها استفاده می شود مبنای حد نوسان قیمت روزانه نیز است.

قیمت تسویه قراردادهای آتی سبد سهام چگونه محاسبه می شود؟

قیمت تسویه طبق دستورالعمل میانگین وزنی قیمت معاملات انجام شده در نیم ساعت پایانی بازار (هر نماد قرارداد آتی سبد سهام) است. چنانچه حجم معاملات نیم ساعت پایانی بازار کمتراز ۲۰ درصد حجم معاملات کل روز باشد، قیمت تسویه، میانگین وزنی قیمت معاملات انجام شده در یک ساعت پایانی بازار خواهد بود. اگر حجم معاملات یک ساعت پایانی بازار کمتراز ۲۰ درصد حجم معاملات کل روز باشد، آنگاه قیمت تسویه میانگین وزنی قیمت معاملات انجام شده کل بازار خواهد بود.

نکته: طبق دستورالعمل بورس روش محاسبه قیمت تسویه بر اساس روش فوق، منوط به فراهمشدن امکانات فنی مورد نیاز است و تا زمان تحقق این امر، قیمت تسویه روزانه برابر با میانگین معاملات کل همان روز است.

کارمزد معاملات قراردادهای آتی چه میزان است؟

کارمزد معاملات آتی سبد سهام در حال حاضر ۰.۰۰۱ ارزش معامله می باشد. در واقع سازمان کارمزد حق نظارت را تا زمان رونق این بازار از سرمایه گذاران اخذ نخواهد کرد. اما با رونق این بازار حق نظارت سازمان هم به مبلغ کارمزد (به میزانی که بورس تعیین خواهد کرد) اضافه خواهد شد.

فیزیکی: ۰.۰۰۵ ارزش بازار قراداد (زمان تسویه فیزیکی)

فرآیند تحویل و تسویه

دارندگان موقعیت باز خرید یا فروش یک روز کاری قبل از آخرین روز معاملاتی می‌بایست از طریق سامانه آنلاین اقدام به تعیین اولویت برای تسویه نمایند. آنها می‌توانند اولویت تسویه نقدی یا تسویه فیزیکی را انتخاب نمایند.

در آخرین روز معاملاتی، تمامی خریداران در یک سمت ردیف می‌شوند و اولویت های آنها نیز مشخص می‌شود. در مقابل آن فروشندگان به صورت تصادفی با اولویت هایشان ردیف می شوند. همانطور که در شکل زیر نشان داده شده است، اگر خریدار و فروشنده هر دو اولویت تسویه فیزیکی را انتخاب نموده باشند، تسویه فیزیکی صورت می‌گیرد. اگر هر دو تسویه نقدی را انتخاب کرده باشند، تسویه نقدی خواهد بود. اگر یکی از آنها تسویه نقدی و دیگری تسویه فیزیکی را انتخاب نماید، تسویه نقدی خواهد بود

اطلاعیه های سررسیدهای جدید و مشخصات قراردادهای آتی سبد سهام

حال سوال این است که اطلاعیه های راه اندازی سررسیدهای جدید و مشخصات قراردادهای آتی سبد سهام را از کجا مشاهده نمایم؟

با مراجعه به سایت شرکت بورس اوراق بهادار به نشانی tse.ir و منوی اطلاعات بازار/ بازار آتی/ اطلاعیه های بازار، می‌توانید جدیدیترین اطلاعیه ها را ملاحظه نمایید.

مزایای قراردادآتی سبد سهام نسبت به معاملات تک سهم

با معامله قراردادهای آتی سبد سهام نیازی به تحلیل تک تک شرکت های پذیرفته شده در بورس نیست و تنها با داشتن تحلیل از شرایط کلان بازار یا یک صنعت خاص اقدام به شناسایی سود نمایند.
امکان سرمایه گذاری در سبد سهام شاخص
پوشش ریسک (حمایت از ارزش سبد سرمایه گذاری)
عدم امکان دستکاری سبد پایه در بازار نقد
متنوع سازی تنها با اخذ یک موقعیت
اهرمی بودن (اهرم ۵)
امکان کسب سود از بازارهای افزایشی یا کاهشی
معامله در بازار آتی شاخص منوط به داشتن سهام موجود در شاخص نیست
عدم توقف نماد آتی شاخص
هزینه معاملات پایین و معاف از مالیات (در ایران)

معاملات آتی سبد سهام به چه نحو است؟

این معاملات در بستر سامانه آنلاین سهام قابل انجام است. شبیه معاملات آتی کالا در این نوع از معاملات با واریز وجه به میزان مزایایی که قرار دادهای آتی دارند؟ وجه تضمین (۲۰ درصد ارزش معامله) به حساب عملیاتی می توان اقدام به اخذ موقعیت خرید یا فروش نمود.

قرارداد آتی و انواع آن در بورس ایران/بازار آتی چه کاربردی دارد؟

قرارداد آتی (پیمان آتی) ، قراردادی دو طرفه است که بر اساس آن، خریدار و فروشنده تعهد می دهند دارایی ثابت قرارداد را به قیمت مشخص و در تاریخ معینی در آینده معامله کنند.

به گزارش پایگاه خبری بااقتصاد، قرارداد آتی نوعی اوراق مالی است که در بازار سرمایه می توان آن را به عنوان اوراق مالی معامله کرد. در قرارداد آتی خریدار و فروشنده متعهد می شوند که در یک تاریخ مشخص با مبلغ تعیین شده در قرارداد دارایی ثابتی را خرید و فروش کنند یعنی فروشنده تعهد می دهد که در یک تاریخ معین میزان دارایی ثابت تعیین شده ای را در ازای مبلغ مشخص شده ای به خریدار بفروشد و خریدار همچنین نیز تعهد می دهد که مبلغ ذکر شده در قرارداد را در تاریخ مشخص شده به فروشنده پرداخت کند.

قرارداد آتی یکی از ابزار های مشتقه است یعنی این نوع از قرارداد همانند قرارداد اختیار معامله ارزش مستقلی ندارد و برای تعیین ارزش آن وابسته به موارد دیگری است.

یکی از مهمترین مشخصه های بازار آتی که در آن قرارداد آتی بسته و معامله می شود دوطرفه بودن بازار است یعنی خریدار و فروشنده می توانند هم از بالا رفتن قیمت سود کنند و هم از افت قیمت‌‌ها. در واقع دو طرفه بودن بازار باعث می شود تا با تحلیل درست درباره روند بازار به دور از شرایط اقتصادی از بالا یا پایین آمدن قیمت ها سود کسب کنید.

قرارداد آتی در بورس ایران به 2 دسته تقسیم می شود:

قرارداد آتی کالا

قرارداد آتی سبد سهام(شاخص)

قرارداد آتی کالا

قرارداد آتی کالا از آذرماه سال 87 وارد بازار بورس ایران شد و اولین قرارداد اتی معامله شده مربوط به سکه تمام بهار آزادی در بورس کالا بود، بعد از اولین قرارداد آتی کالای معامله شده در بورس کالا، این قرارداد روی کالاهای پایه ای دیگر هم مانند کاتد مس، کنجاله سویا، زیره، نگین زعفران، سکه طلا، شمش طلا و . صورت گرفت.

قرارداد آتی کالا در واقع نوعی قرارداد مشتقه است که بر اساس آن فروشنده تعهد می دهد در ازای دریافت مبلغ معین در تاریخ ذکر شده در قرارداد، کالایی را به خریدار بفروشد.

گفتنی است در شهریور 97 بورس کالا با انتشار اطلاعیه ای برای جلوگیری از متضرر شدن فعالان واقعی بازار سکه، از توقف معاملات آتی سکه طلای بهار آزادی و بسته شدن همه نمادهای معاملاتی این کالا خبر داد.

قرارداد آتی سبد سهام(شاخص)

قرارداد آتی سبد سهام(آتی شاخص) نوعی قرارداد آتی دوطرفه است که در آن خریدار و فروشنده متعهد می شوند سهام پایه مشخص شده در قرارداد را به قیمت مشخص و در تاریخ معینی در آینده معامله کنند. این قرارداد برای سهام یا شاخص های مشخص بسته می شود.اولین قرارداد آتی سهام در بازار سرمایه ایران در سال 97 انجام شد و امروز نمادهایی که در این بازار معامله می شوند جسی (آتی شاخص ۳۰ شرکت بزرگ)، جبانک (آتی شاخص بانک ها)، جنفت (آتی شاخص فرآورده نفتی) و …است.

مزایای قرارداد آتی

استقبال سرمایه گذاران و فعالان بازار سرمایه از بازار آتی باعث شد مزایایی برای این بازار تعیین شود:

قرارداد آتی:مزایایی که قرار دادهای آتی دارند؟

قرارداد آتی

قرارداد آتی، قراردادی مالی محسوب می شود که در این قرارداد یک طرف به عنوان فروشنده و طرف دیگربه عنوان خریدار حضور دارد. قرارداد آتی به دلیل آنکه برروی یک دارایی پایه بسته می شود در دسته ابزارهای مشتقه جای دارد. براساس این قرارداد، منتشرکننده متعهد می شود که در زمان آینده(سررسید)، دارایی پایه را تحویل خریدار نماید.

قراردادهای آتی تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار استاندارد می شوند و براساس قوانین تعیین شده در بازارهای اولیه و ثانویه میان خریداران و فروشندگان مورد دادوستد قرار می گیرند. ازجمله شروط ضمن عقد، سپرده کردن مبلغی نزد کارگزار یا اتاق پایاپای توسط طرفین قرارداد است که براساس قیمت آتی سهم به صورت روزانه تعدیل می شود.

قرارداد آتی

انواع قراردادهای آتی

قراردادهای آتی برروی دارایی های مختلف فیزیکی( مانند طلا، گندم و حتی نفت) ومالی(سهام و شاخص) معامله می شوند اما آنچه در بورس تهران رواج بیشتری دارد قراردادهای آتی با دارایی پایه سکه است. پیشینه قراردادهای در بورس تهران حاکی از آن است که این قرارداد امروزه نیز برروی زعفران بسته می شود و در آینده نه چندان مزایایی که قرار دادهای آتی دارند؟ دور سایر کالاهای اساسی نیز به عنوان دارایی های پایه قراردادهای آتی قابلیت اجرا شدن خواهند داشت.

جذابیت قراردادهای آتی برای سرمایه گذاران

پوشش ریسک نوسان قیمت آینده

این نوع قرارداد به تولیدکنندگان کالاهای اساسی این امکان را می دهد که محصولات خود را در برابر تغییرات قیمت آینده به نوعی بیمه کنند. این عمل باعث می شود که تولید کنندگان کالای خود را به قیمت موردانتظار به فروش برسانند و از کاهش قیمت های احتمالی در آینده متضرر نشوند. از طرفی مصزف کنندگان براساس قرارداد آتی و عدم اطمینان از ثبات قیمت های آینده مجاب می شوند که کالای موردنیاز خود را در قیمت بازار خریداری کنند تا از افزایش قیمت های احتمالی آینده متضرر نشوند.

بخش عمده ای از بورس تهران را سرمایه گذارانی تشکیل می دهند که هدف عمده آن ها کسب سود در نتیجه رفتار قیمت های آینده می باشد. سرمایه گذارانی که در دسته تولیدکنندگان و مصرف کنندگان بازار قرارندارند صرفا براساس تحلیل های خود از نوسانات قیمت های آینده بازارهای آتی کسب سود می کنند.

اهرم مالی

انگیزه ایجاد قرارداد آتی

عدم اطمینان طرفین قرارداد نسبت به قیمت های آینده موجب می شود که در زمان حال بر روی یک قیمت توافق کنند و قرارداد ببندند، این اقدام ریسک سرمایه گذاری را کاهش می دهد.

قطعا به عنوان سرمایه گذار بازارهای مالی این پرسش به ذهن شما رسیده است که چرا به جای قراردادآتی، دارایی پایه خریداری نمی شود؟

پاسخ پرسش شما را با توجه به ویژگی اهرم سرمایه گذاری در قراردادهای آتی و آپشن خواهم داد. قراردادهای آتی به دلیل ویژگی اهرم سرمایه گذاری(اگر به ازای تغییر در ارزش یک دارایی، سود یا ضرر شما به نسبت بیشتر از یک نسبت آن دارایی تغییر کند) عایدی بیشتری را برای سرمایه گذاری فراهم آورده است. به عبارتی دیگر، این نوع قرارداد نوعی روش تکثیر کردن سود یا زیان سرمایه گذاری است.

وضعیت بازار قراردادهای آتی ایران و جهان

سهم عمده قراردادهای آتی درکشور ایران را آتی سکه تشکیل می دهد که این قرارداد در دنیا بروی بیش از 90 کالای اساسی تعریف شده است. به دلیل آنکه قیمت برخی کالاهای اساسی در ایران توسط دولت تعیین می شود هنوز در کشور ما عملا برروی آن ها قرارداد آتی منعقد نشده است. برای بررسی بیشتر کالاهای اساسی قابل معامله در بورس کالای ایران میتوانید در اینجا کلیک کنید.

سایر قراردادهای آتی

قرارداد آتی سبد سهام

این نوع قرارداد برای سهام شرکت های مختلف و شاخص های بورس وجود دارد اما آنچه مرسومتر است قرارداد آتی سبد شاخص سهام است.

اختیار معامله یا معاملات آپشن (Option contract) چیست؟

معامله آپشن

قرارداد اختیار معامله یا آپشن امکان جالبی را برای تریدرها فراهم می‌کند. در واقع شما با خریداری این قرارداد اختیار استفاده از آن را خریداری می‌کنید. این نوع قرارداد بسیار قدیمی است و گویا به زمان یونان باستان باز می‌گردد. در این مقاله می‌کوشیم تا مفهوم و اجزاء آن را بررسی کرده و همچنین مزایا و معایب آن را برشمریم.

قرارداد اختیار معامله یا معاملات آپشن (Option contract) چیست؟

قرارداد اختیار معامله توافقی است که طی آن حق خرید و فروش یک دارایی در قیمتی از پیش تعیین شده و در تاریخی مشخص به تریدر واگذار می‌شود. با اینکه این قرارداد شبیه به قرارداد آتی (Futures Option) است اما تریدرهایی که قرارداد اختیار معامله خریداری می‌کنند مجبور نیستند مواضع خود را تسویه کنند.

قرارداد اختیار معامله نوعی ابزار مشتقه است که می‌تواند مبتنی بر طیف وسیعی از دارایی‌های پایه از قبیل سهام و رمزارزها باشد. این قرارداد همچنین می‌تواند از شاخص‌های مالی مشتق شود. قرارداد اختیار معامله معمولا جهت پوشش ریسک در مواضع موجود و معاملات سفته‌بازی (Speculative Trading) به کار می‌رود.

معامله آپشن

حجم روزانه معاملات آپشن بیت کوین در صرافی های مختلف

نحوه کارکرد اختیار معامله

دو نوع اختیار معامله وجود دارد که به اختیار فروش و خرید (Puts and Calls) مشهور است. اختیار خرید (Call options) حق خرید دارایی پایه و اختیار فروش (Put options) نیز حق فروش دارایی را به صاحب قرارداد اعطا می‌کند. بدین ترتیب معامله‌گران هنگامی اختیار خرید را انتخاب می‌کنند که انتظار داشته باشند قیمت دارایی افزایش یابد و متقابلا زمانی اختیار فروش را بر می‌گزینند که انتظار کاهش قیمت داشته باشند. همچنین ممکن است معامله‌گران با امید به ثبات قیمت‌ها از اختیار خرید و فروش جهت شرطبندی در نوسانات بازار استفاده کنند.

معامله آپشن

قرارداد اختیار معامله حداقل شامل چهار جزء است: مقدار، تاریخ انقضا، قیمت اِعمال (Strike price) و قیمت قرارداد اختیار معامله (Premium). مقدار سفارش به تعداد قراردادهایی که معامله می‌شود اشاره دارد. تاریخ انقضا، تاریخی است که پس از سررسید آن تریدر نمی‌تواند از اختیار معامله استفاده کند. قیمت اِعمال، قیمتی است که دارایی در آن فروخته و یا خریده خواهد شد. و پرمیوم یا قیمت قرارداد نیز قیمت معاملاتی قرارداد اختیار معامله است. این قیمت نمایانگر مبلغی است که که سرمایه‌گذار برای به دست آوردن قدرت انتخاب باید بپردازد. در نتیجه خریداران قرارداد را بر اساس قیمت قرارداد از فروشندگان خریداری می‌کنند. قیمت پرمیوم دائم در حال تغییر است زیرا هر چه می‌گذرد به تاریخ انقضا نزدیک‌تر می‌شود.

معامله آپشن

اگر قیمت اِعمال از قیمت بازار کمتر باشد، تریدر می‌تواند دارایی را با تخفیف خریده و بعد از احتساب قیمت قرارداد از اختیار معامله استفاده کرده و کسب سود کند. اما اگر قیمت اِعمال بیشتر از قیمت بازار باشد، تریدر هیچ دلیلی برای استفاده از اختیار معامله ندارد و قرارداد بلا استفاده محسوب می‌گردد. اگر از اختیار معامله استفاده نشود تریدر صرفا به اندازه قیمت قرارداد ضرر می‌کند.

توجه به این نکته حائز اهمیت است که گرچه خریداران قادرند تا بین استفاده کردن و یا استفاده نکردن از اختیار خرید و فروش انتخاب کنند اما این مساله در مورد فروشندگان به تصمیم خریداران بستگی دارد.

پس اگر خریدار قرارداد اختیار خرید بخواهد از اختیار خود استفاده کند، فروشنده مجبور است دارایی را به فروش رساند. این یعنی فروشندگان نسبت به خریداران در معرض ریسک بیشتری قرار دارند. در حالی که زیان خریداران مزایایی که قرار دادهای آتی دارند؟ صرفا به مبلغ پرداختی قیمت قرارداد محدود می‌شود، فروشندگان بسته به قیمت بازاری دارایی مستعد مقدار زیان بیشتری هستند.

برخی از قراردادهای اختیار معامله (Option contract) حق استفاده از آن را پیش از تاریخ انقضا به معامله‌گران اعطا می‌کند. این نوع قرارداد معمولا به قرارداد اختیار معامله آمریکایی مربوط می‌شود. نمونه اروپایی اختیار معامله تنها می‌تواند در تاریخ انقضا استفاده شود. لازم به ذکر است که این عناوین ارتباطی با مکان جغرافیایی آنها ندارد.

عوامل موثر در قیمت قرارداد اختیار

مبلغ قیمت قراداد تحت تاثیر چند عامل قرار دارد. برای ساده‌سازی فرض می‌کنیم که قیمت قرارداد اختیار حداقل به 4 مولفه بستگی دارد: قیمت دارایی پایه (underlying asset’s price)، قیمت اِعمال (strike price)، مدت زمان باقی مانده تا تاریخ انقضا، بی‌ثباتی (volatility) یا تلاطم بازار (یا شاخص). این چهار جزء هر کدام تاثیرات متفاوتی بر قیمت قرارداد اختیار خرید و فروش دارند که در جدول زیر نمایان است.

قیمت قرارداد اختیار فروش	قیمت قرارداد اختیار خرید
کاهش می‌یابد	افزایش می‌یابد	افزایش قیمت دارایی
افزایش می‌یابد	کاهش می‌یابد	قیمت اِعمال بالاتر
کاهش می‌یابد	کاهش می‌یابد	کاهش زمان
افزایش می‌یابد	افزایش می‌یابد	بی‌ثباتی

طبیعتا قیمت دارایی و قیمت اِعمال تاثیر معکوسی بر قیمت قرارداد اختیار خرید و فروش دارند. در مقابل زمان کمتر به معنی قیمت پایین‌تر برای هر دو نوع قرارداد اختیار معامله است. دلیل اصلی آن این است که با کمتر شدن زمان باقی مانده و نزدیک شدن به زمان انقضا، احتمال اینکه تریدرها بتوانند از قرارداد به نفع خود بهره گیرند کمتر می‌شود. از طرفی دیگر، افزایش سطح بی‌ثباتی معمولا باعث افزایش قیمت قرارداد اختیار معامله می‌شود. به همین جهت، قیمت قرارداد نتیجه ترکیب عوامل و فاکتورهای فوق است.

اختیار معامله یونانی

اختیار معامله یونانی‌ ابزاری است که برای اندازه‌گیری برخی از عوامل موثر بر قیمت قرارداد طراحی شده‌ است. این حروف مقادیری آماری هستند که جهت اندازه‌گیری ریسک یک قرارداد خاص به کار رفته و بر اساس متغیرهای مبنایی مزایایی که قرار دادهای آتی دارند؟ متفاوتی طرح ریزی شده اند. در پایین برخی از این حروف یونانی به همراه شرح مختصری از آنچه اندازه‌گیری می‌کنند، آمده است:

دلتا (δ): مقدار تغییر قیمت قرارداد اختیار معامله را در ارتباط با قیمت دارایی پایه اندازه‌گیری می‌کند. برای مثال دلتای 0.6 اشاره دارد به اینکه قیمت قرارداد به ازای هر 1 دلار تغییر قیمت دارایی به اندازه 0.6 دلار تغییر خواهد کرد.
گاما (γ): نرخ تغییر دلتا در طول زمان را اندازه‌گیری می‌کند. در نتیجه اگر دلتا از 0.6 به 0.45 تغییر کند، مقدار گاما 0.15 خواهد شد.
تتا (θ): تغییر قیمت را در رابطه با هر روزی که از مدت قرار داد می‌گذرد اندازه‌گیری می‌کند. این حرف نشان می‌دهد که با نزدیک شدن به تاریخ انقضا، قیمت قرارداد چه مقدار تغییر می‌کند.
وگا (𝛎): نرخ تغییر قیمت قرارداد را بر حسب 1 درصد تغییر بی‌ثباتی دارایی پایه اندازه‌گیری می‌کند. افزایش در مقدار وگا نمایانگر افزایش قیمت قرارداد خرید و فروش است.
رو (ρ): تغییرات قیمت قرارداد را در رابطه با نوسانات نرخ بهره اندازه می‌گیرد. افزایش نرخ بهره معمولا سبب افزایش اختیار خرید و کاهش اختیار فروش می‌شود. به همین جهت «رو» برای اختیار خرید عددی مثبت و برای اختیار فروش عددی منفی است.

چگونه و کجا از اختیار معامله استفاده کنیم؟

پوشش ریسک (Hedging)

قرارداد اختیار معامله به صورت گسترده‌ای به عنوان ابزار پوشش ریسک (Hedging) مورد استفاده قرار می‌گیرد. نمونه بارز استفاده از استراتژی پوشش ریسک برای تریدرها خرید اختیار فروش ارز دیجیتالی است که نگهداری می‌کنند. اگر ارزش کلی ارزدیجیتالی که نگهداری می‌شود به سبب کاهش قیمت تنزل پیدا کند، استفاده از اختیار فروش می‌تواند زیان وارد شده را کاهش دهد.

برای مثال فرض کنید آلیس با امید به افزایش قیمت بازار، 100 اتریوم خریداری می‌کند، هر کدام به قیمت 500 دلار. علاوه بر آن آلیس برای پوشش ریسک ناشی از احتمال سقوط قیمت تصمیم می‌گیرد با پرداخت 480 دلار به عنوان قیمت اِعمال و پرداخت 20 دلار به ازای هر اتریوم به عنوان قیمت قرارداد، اختیار فروش خریداری کند. اگر بازار نزولی شود و قیمت اتریوم به 350 دلار کاهش یابد، می‌تواند از اختیار فروش خود برای کاهش زیان حاصل شده استفاده کرده و هر اتریوم خود را به جای 350 دلار به قیمت 480 دلار بفروشد. اما اگر بازار صعودی شود نیازی به استفاده از قرارداد اختیار نخواهد داشت و تنها به اندازه قیمت قرارداد زیان خواهد کرد.

در این سناریو، آلیس در قیمت 520 دلار (500 دلار + 20 دلار به ازای هر اتریوم) به نقطه سر به سر می‌رسد (هزینه و درآمد برابر است و سود و زیانی وجود ندارد)، در حالی که زیان وی به 4000 دلار محدود می‌شود (2000 دلار بابت قیمت قرارداد اختیار فروش و 2000 دلار نیز بابت فروش اتریوم در قیمت 48 دلار )

معاملات سفته‌بازی (Speculative trading)

قرارداد اختیار معامله (Option contract) به صورت گسترده‌ای در معاملات سفته‌بازی (Speculative trading) هم به کار می‌رود. برای مثال تریدری که باور دارد قیمت یک دارایی افزایش می‌یابد، می‌تواند اختیار خرید خریداری کند. اگر قیمت دارایی از قیمت اِعمال پیشی گیرد، تریدر می‌تواند از اختیار خرید استفاده کرده و آن را با تخفیف بخرد. هنگامی که قیمت دارایی بیشتر یا کمتر از قیمت اِعمال است، سبب می‌شود قرارداد سودآور باشد و گفته می‌شود که قرارداد اختیار معامله در سود قرار دارد (in-the-Money). همچنین اگر در زیان باشد گفته می‌شود که اختیار معامله خارج از سود است(out-of-the-Money).

استراتژی‌های اصلی

تریدر می‌تواند حین معاملات آپشن طیف وسیعی از استراتژی‌ها را بر مبنای چهار موضع اصلی به کار گیرد. در مقام خریدار می‌تواند اختیار خرید یا اختیار فروش خریداری کند. و به عنوان فروشنده نیز می‌تواند اختیار خرید یا اختیار فروش بفروشد. همان طور که اشاره شد، فروشندگان مجبورند هنگامی که نگهدارنده قرارداد تصمیم دارد تا از آن استفاده کند، دارایی را بخرند و یا بفروشند.

استراتژی‌های معاملاتی متفاوت آپشن بر اساس ترکیبات متنوع اختیار خرید و فروش وضع شده‌اند. اختیار فروش حمایتی (Protective Puts)، اختیار خرید تامینی (Covered call)، اختیار معامله دو لنگه (Straddle) و اختیار معامله مسدود (Strangle) نمونه‌های اصلی این استراتژی‌ها هستند.

اختیار فروش حمایتی (Protective Puts): عبارت است از خرید قرارداد اختیار فروش یک دارایی‌ در حالتی که فرد از قبل مالک دارایی است. این استراتژی در مثال قبل توسط آلیس استفاده شد. این استراتژی به بیمه سبد (Portfolio Insurance) نیز معروف است زیرا سرمایه‌گذار را در برابر روند نزولی بازار محافظت می‌کند و در عین حال در صورتی که قیمت دارایی افزایش یابد از پهنه ریسک محافظت می‌کند.
اختیار خرید تامینی (Covered call): عبارت است از فروش قرارداد اختیار خرید یک دارایی که فرد از پیش مالک آن است. این استراتژی برای ایجاد درآمد اضافی ناشی از نگهدارای دارایی‌، توسط سرمایه‌گذاران مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر قرارداد استفاده نشود، سرمایه‌گذاران از قیمت قرارداد کسب عایدی می‌کنند. اگر به خاطر افزایش قیمت بازار از قرارداد استفاده شود، سرمایه‌گذاران مجبور میَ‌شوند تا مواضع خود را ترک کنند.
اختیار معامله دو لنگه (Straddle): عبارت است از خرید یک اختیار خرید و یک اختیار فروش یک دارایی واحد با قیمت اِعمال و تاریخ انقضا یکسان. این استراتژی به تریدر اجازه می‌دهد که به اندازه‌ حرکت قیمت دارایی سود برد. به عبارتی ساده در این حالت تریدر بروی نوسانات و بی‌ثباتی بازار شرطبندی می‌کند.
اختیار معامله مسدود (Strangle): عبارت است از خرید یک اختیار خرید و یک اختیار فروش که هر دو خارج از سود قرار دارند (مثلا قیمت اِعمال برای اختیار خرید بالاتر از قیمت بازار و برای اختیار فروش پایین‌تر از قیمت بازار است). اساسا اختیار معامله مسدود شبیه به اختیار معامله دو لنگه است اما هزینه کمتری نسبت به آن دارد. به هر حال برای آنکه اختیار معامله مسدود سودآور باشد، به سطح بالایی از بی‌ثباتی و تلاطم نیاز است.

مزایا و معایب قراردادهای اختیار

مزایا:

مناسب برای پوشش دادن ریسک‌های بازار
انعطاف بیشتر در معاملات سفته‌بازی
لحاظ کردن چندین ترکیب و استراتژی معاملاتی، به همراه الگوهای منحصر به فرد ریسک به پاداش
مستعد برای کسب سود از تمامی روندها از جمله صعودی، نزولی و خنثی (رنج)
می‌تواند هنگام اتخاذ موضع در کاهش هزینه‌ها به کار رود.
امکان استفاده همزمان در چندین معامله

معایب:

درک نحوه سازوکار و محاسبه قیمت آپشن همیشه آسان نیست.
ریسک‌ بالایی دارد به خصوص برای فروشندگان قرارداد
در مقایسه با گزینه‌های متعارف استراتژی‌های معاملاتی پیچیده‌تری دارد.
بازار معاملات آپشن اغلب سطح نقدینگی پایینی دارند و این امر باعث می‌شود که جذابیت کمی برای اکثر تریدرها داشته باشد.
قیمت قرارداد اختیار معامله به شدت بی‌ثبات است و هر چه به تاریخ انقضا نزدیک شود بیشتر کاهش می‌یابد.

قرارداد اختیار چه تفاوت‌هایی با قرارداد آتی دارد؟

قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله هر دو از ابزار مشتقه هستند و از این رو موارد استفاده مشترکی دارند. علیرغم شباهت ‌شان به یکدیگر، یک تفاوت عمده در تسویه سازوکار آن‌ها وجود دارد.

بر خلاف اختیار معامله، قرارداد آتی هنگامی اجرا می‌شود که تاریخ انقضا آن سپری شده باشد، به این معنی که طرفین قرارداد از لحاظ قانونی مجبورند دارایی‌های پایه را با هم مبادله کنند. از طرفی دیگر، قرارداد اختیار معامله یا آپشن (Option contract) صرفا به اختیار و صلاحدید تریدر نگهدارنده قرارداد استفاده می‌شود. اگر خریدار قرارداد بخواهد از اختیار خود استفاده کند، فروشنده مجبور است تا دارایی پایه را معامله کند.

سخن پایانی

قرارداد اختیار معامله یا آپشن (Option contract) نوعی ابزاره مشتقه است که با استفاده از آن حق خرید و فروش یک دارای پایه در قیمتی مشخص و تاریخ انقضایی معین به تریدر داده می‌شود. در واقع وقتی تریدر احساس کند که قیمت یک دارایی در آینده افزایش پیدا می‌کند می‌تواند از اختیار خرید کسب سود کند و هنگامی که انتظار دارد که قیمت کاهش می‌یابد از اختیار فروش استفاده می‌کند. این قرارداد دو نوع دارد: اختیار خرید و اختیار فروش.

قرارداد آپشن حداقل دارای 4 جزء می‌باشد: مقدار، قیمت اِعمال، قیمت قرارداد و تاریخ انقضا. اختیار معامله که در مواردی از قبیل پوشش ریسک، معاملات سفته‌بازی و استراتژی‌های معاملاتی به کار می‌رود.

قرارداد آتی شبیه به آپشن است با این تفاوت که زمان استفاده از آتی بعد از تاریخ انقضاست ولی در آپشن تا پیش از سررسید قابل استفاده است. علاوه بر این در قرارداد آتی اختیاری وجود ندارد و در سررسید طرفین قرارداد مجبور به مبادله هستند.

در حال حاضر معاملات مشتقه ارزهای دیجیتال در صرافی های آنلاین زیادی قابل انجام است. مانند صرافی بایننس، Huobi Global، صرافی Bybit، صرافی اوکی اکس، صرافی بیت مکس و … البته بیشترین معاملات آپشن بیت کوین تا سال 2020 در صرافی Deribit انجام شده است.

چیزهایی که باید درباره معاملات آتی سکه بدانیم

یکی از بزرگترین مزایای قرارداد آتی سکه طلا این است که سرمایه‌گذاران با استفاده از معاملات قراردادآتی از قرار گرفتن دارایی‌هایشان در معرض نوسانات قیمت بازار جلوگیری می‌نمایند.

این روزها بازار سکه و و طلا به حدی "سکه" شده است که برخی از مردم وسوسه می شوند حتی ماشین و منزل مسکونی خود را بفروشند و به این بازار وارد شوند، تا این رهگذر سود و منفعی را کسب کنند.

غافل این که بازار نقدی، ریسک‌های خود را دارد و علاوه بر این، نگهداری سکه‌های طلا در خانه نیز که این روزها با ارزش‌تر هم مزایایی که قرار دادهای آتی دارند؟ شده‌اند خود تهدیدی جدی برای سلامت جسمی و مالی این دسته از افراد است.

بر این اساس باید گفت همتراز بازار نقدی سکه، چند سالی است که ابزارهای مختلف از جمله بازار آتی سکه در بورس کالای ایران طراحی و اجرایی شده است و سرمایه‌گذاران مختلف با هر میزان از دارایی و نقدینگی و البته بدون ریسک‌هایی که در بازار نقدی وجود دارد، می‌توانند در این بازارها حضور یابند و کسب منفعت و سود کنند؛ که در ادامه به ارائه توضیحاتی در این خصوص می‌پردازیم:

آتی سکه طلا چیست؟

قرارداد آتی قراردادی است که فروشنده براساس آن متعهد می‌شود در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص(سکه طلا) را به قیمتی که الان تعیین می‌کنند بفروشد و در مقابل طرف دیگر قرارداد متعهد می شود آن کالا را با آن مشخصات خریداری کند.

به عبارت دیگر در بازار آتی، خرید و فروش دارایی پایه قرارداد(سکه طلا) بر اساس توافق‌نامه‌ای که به قرارداد استاندارد تبدیل شده است، صورت می‌گیرد که در آن به دارایی با مشخصات خاصی اشاره می‌شود.

تاریخچه قرارداد آتی سکه در ایران

اولین معاملات قرارداد آتی سکه تمام بهار آزادی (طرح امام) در شرکت بورس کالای ایران در ساعت 10 صبح سه شنبه 5 آذر 1387 با انجام 2 قرارداد آغاز شد.

ارزش قرارداد در هر روز

در معاملات آتی برای هر روز قیمت پایه تعیین می‌شود که قیمت تسویه روز قبل است. ولی در اولین روز راه‌اندازی این معاملات استثنائا قیمت پایه توسط کمیته اجرایی قراردادهای آتی و با توجه به قیمت نقدی و زمان تحویل تعیین شده است.

وجه تضمین اولیه

وجه تضمین اولیه در هر قرارداد 10 درصد قیمت 10 عدد سکه است که در هنگام خرید از خریدار دریافت می‌‌شود. برای اولین قرارداد این مبلغ 200 هزار تومان محاسبه شده بود که این مبلغ با توجه به افزایش قیمت سکه افزایش یافته و امروز به 2 میلیون و 400 هزار تومان رسیده است.

سقف مجاز موقعیت‌های معاملاتی باز

منظور از موقعیت معاملاتی باز هر مشتری، قراردادهای خریداری شده توسط وی می‌باشد که هنوز به‌فروش نرفته‌اند. جمع این قراردادها برای مشتریان حقیقی 100 قرارداد می‌باشد؛ یعنی می‌تواند 1000 سکه خریداری کند.

مشتریان حقوقی نیز می‌توانند تا اندازه‌ای خریداری کنند که مجموع وجوه تضمین اولیه پرداخت شده حداکثر به میزان 10 درصد سرمایه ثبت شده آنها باشد.

فرآیند افتتاح حساب مشتری در معاملات قراردادهای آتی

1- دریافت کد معاملاتی از طریق کارگزاری

2- معرفی مشتری به بانک توسط کارگزار جهت افتتاح حساب عملیاتی پس از اخذ کد معاملاتی مشتری

3- اعلام شماره حساب عملیاتی مشتری توسط بانک سامان به کارگزار

4- اعلام شماره حساب شخصی توسط مشتری به کارگزار در فرم‌های مربوطه

قرارداد آتی چگونه معامله می‌شود و به سکه می‌رسد؟

مشتری با خرید قرارداد معاملات آتی سکه را به قیمت روز قرارداد و با پرداخت 10 درصد کل ارزش خریداری می‌کند و می‌تواند در تاریخ تعیین شده با مراجعه به صرافی‌های اعلام شده آنها را دریافت کند.

تاثیر نوسانات بازار آزاد بر آتی سکه چطور اعمال می‌شود؟

مسلماً ارزش قراردادها برحسب زمان تحویل سکه‌ها متفاوت خواهد بود. چنانچه در طول دوره معاملاتی، قیمت سکه افزایش پیدا کرد آن شخص می‌تواند قرارداد خود را در بازار بفروشد و مابه التفاوت قیمت سکه را (نسبت به زمانی که خودش قرارداد را خریده بود و برحسب مقدار پولی که تا آن زمان پرداخت کرده است) از خریدار بعدی دریافت کند و اگر قیمت سکه پایین مزایایی که قرار دادهای آتی دارند؟ آمد زیان کرده و این ریسک بازار است. اگر هم فکر می‌کند قیمت باز هم پایین‌تر می‌‌آید می‌تواند برای جلوگیری از ضرر بیشتر نیز قرارداد خود را بفروشد.

تفاوت آتی و بازار آزاد

در بازارهای آتی الزامی نیست که کالا یا دارایی به طور فیزیکی رد و بدل شود و برخلاف بازارهای نقدی، انتقال مالکیت فوری دارایی مطرح نمی‌شود. بنابراین در این بازارها بدون در نظر گرفتن این که فرد مالک دارایی باشد یا نباشد، قراردادها قابل خرید و فروش هستند. همچنین برخلاف بازارهای نقد که پشتوانه آن تحویل دارایی است، بازارهای معاملات آتی مبتنی بر تسویه نقدی است و یکی از اهداف آن، خرید و فروش دارایی در آینده است. ضمن این که ریسک‌های موجود در بازرا نقدی مزایایی که قرار دادهای آتی دارند؟ در بازار آتی دیگر مطرح نیستند.

مزایای قرارداد آتی سکه طلا

امکان فروش استقراضی دارایی

علاوه بر این در قراردادهای آتی برای اینکه سرمایه‌گذار قادر به فروش قرارداد آتی باشد نیاز به مالک بودن آن کالا یا دارایی معین ندارد، بلکه با عمل پیش فروش می‌تواند یک قرارداد آتی را در بازار بفروشد و در صورت نیاز به تحویل، آن را از بازار فیزیکی تهیه نماید.

بازار جبرانی

این بازار پس از پایان جلسه معاملات همان روز گشایش می‌یابد و شامل 6دوره 10دقیقه‌ای حراج پیوسته است. دامنه نوسان در این بازار از 6درصد در 10دقیقه اول شروع شده و در هر دوره بر میزان دامنه نوسان افزوده می‌شود و در نهایت به دوره ششم با دامنه نوسان 30درصد ختم می‌شود.

تسویه نهایی

سرمایه‌گذار باید سه روز قبل از آخرین روز معاملاتی، آمادگی خود را جهت تسویه نهایی به کارگزار اعلام نماید و بدین ترتیب وارد دوره سه روزه می‌شود که می‌تواند موقعیت‌های خود را ببندد و یا جهت تسویه نهایی اقدام کند. در تسویه نهایی فروشنده سکه‌ها باید اقدام به تحویل آنها و خریدار باید اقدام به واریز وجه سکه‌ها براساس شرایط قراردادهای در اختیار خود کنند. در صورتی که در پایان آخرین روز معاملاتی سرمایه‌گذار دارای موقعیت باز باشد و از انجام تسویه نهایی خودداری نماید می‌بایست جریمه‌ای معادل یک درصد ارزش روز سکه را پرداخت نماید.

نقش اتاق پایاپای در معاملات قرارداد آتی

تسویه معاملات در اتاق پایاپای انجام و تضمین می‌شود. اتاق پایاپای خود را در برابر طرفین معامله مسئول می‌داند و در برابر خریدار نقش فروشنده و بالعکس در مقابل فروشنده به عنوان خریدار عمل می نماید و بدین معنی است که مسئولیت ریسک طرف مقابل معاملات به اتاق پایاپای برمی‌گردد.

مزایایی که قرار دادهای آتی دارند؟