اوراق ارزی به شکل ساده، نوعی از اوراق است که یک نهاد آن را برای تامین مالی منتشر می‌کند. سرمایه‌گذار برای خرید این اوراق نیاز به دلار ندارد و با پول رایج (به عنوان مثال ریال) می‌تواند این اوراق را تهیه کند
کاهش اوراق قرضه دلاری چین
گروه جهان جدیدترین آمارها نشان می‌دهد که با افزایش رویارویی تجاری چین و امریکا، میزان اوراق قرضه دلاری چین به کمترین میزان در 6 ماه گذشته رسیده است. به گزارش تارنمای ای‌سی چین، این کشور اکنون یک هزار و 160میلیارد دلار اوراق قرضه دلاری در اختیار دارد که پایین‌ترین رقم از 6 ماه قبل تاکنون است؛ در آن زمان رقم اوراق قرضه دلاری چین معادل یک هزار و 185میلیارد دلار اعلام شده بود. با این حال چین همچنان بزرگ‌ترین دارنده اوراق قرضه دلاری امریکا محسوب می‌شود و با این حساب واشنگتن بیشترین بدهی را به پکن دارد. در رده بعدی هم ژاپن قرار میگیرد که میزان اوراق قرضه دلاری‌اش نزدیک به 4میلیارد و 300میلیون دلار بیشتر شده و از یک هزار میلیارد دلار فراتر رفته است. البته به غیر از اختلافات تجاری میان دو کشور و تحولات بین‌المللی باید به عوامل دیگری همچون افزایش نرخ تورم و بالا رفتن نرخ بهره بانکی در امریکا اشاره کرد که باعث شده، میزان ذخیره ارزی کشورهای دیگر کاهش چشمگیری داشته باشد. چین که دارای بزرگ‌ترین ذخیره ارزی در دنیاست به تازگی اعلام کرده که در ماه فوریه امسال این ذخیره با کاهش نزدیک به 27میلیارد دلار به 3هزار و 134میلیارد دلار رسیده است. بانک مرکزی چین در گزارش جدید خود آورده این نخستین بار از ژانویه سال 2017 است که ذخیره ارزی چین کاهش یافته است. آمارهای رسمی نشان می‌دهد در سال 2016 میلادی برای نخستین بار در 6 سال پیش از آن ذخیره ارزی چین به زیر 3هزارمیلیارد دلار رسید. بسیاری از کارشناسان اقتصادی رابطه اوراق قرضه با بازار ارز چینی، رسیدن ذخیره ارزی به کمتر از 3هزارمیلیارد دلار را یک خطر برای رشد اقتصادی دانسته‌اند اما دولت چین بر رشد اقتصادی با ثبات 6.5 تا 7درصدی تاکید می‌ورزد. آمار رسمی منتشر شده اداره تبادلات ارزی چین نشان می‌دهد تا پایان سال 2016میلادی میزان ذخیره ارزی چین کمی بیش از 2هزار و 998میلیارد دلار بوده است. جولیا ایوانز، تحلیلگر مسائل اقتصادی چین در مصاحبه‌یی که نشریه «ساوث چاینا» چاپ هنگ‌کنگ آن را منتشر کرد، گفت:«پایین آمدن ذخیره ارزی و رسیدن به آن به زیر 3هزارمیلیارد دلار در واقع یک مساله روانی است. دولت چین بر گردش سرمایه به شدت نظارت می‌کند و نوسان یوآن، پول ملی چین هم در این زمینه بی‌تاثیر نبوده است.» اگر نرخ دلار تضعیف شود، چین می‌تواند نرخ تبادلات ارزی خود را بهتر از گذشته مدیریت کند و از لحاظ گردش سرمایه این کشور در شرایط بهتری قرار خواهد گرفت.
نرخ تنزیل چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟
نرخ تنزیل (Discount rate) می‌توان به زبان ساده به این صورت که مقدار نرخ تنزیل درواقع میزان افتی است که ارزش یک سرمایه در طول زمان نسبت به ارزش امروز آن تجربه می‌کند، تعریف کرد. در این مقاله از اکو ساختمان در ابتدا به تعریف نرخ تنزیل پرداخته‌ایم و در ادامه درباره متغیرهای آن و پارامترهای مؤثر بر آن صحبت شده است.
تنزیل چیست؟
تنزیل در حقیقت روشی است که برای تخمین زدن ارزش فعلی جریان وجوه نقدی که در دوره‌های زمانی مشخصی در آینده قابل دریافت و دسترسی هستند، استفاده می‌شود. پایه تئوری و منطق این روش بر این حقیقت استوار است که «هر یک ریال امروز، بیشتر از یک ریال فردا ارزش دارد.»
دلایل مختلفی که ازاین‌بین می‌توان به وجود تورم، استهلاک دارایی، قانون‌گذاری‌های جدید، هزینه نگهداری پول و دیگر موارد ازاین‌دست اشاره کرد؛ بر حق بودن این ادعا کامل واضح به نظر می‌رسد. از سوی دیگر می‌توان این‌طور توضیح داد که تنزیل راهی برای به‌روز کردن ارزش پولی است که در آینده می‌توانیم آن را به دست آوریم.
نرخ تنزیل چیست؟
حالا که با مفهوم تنزیل آشنا شدیم، در ادامه به نرخ تنزیل که موضوع اصلی این مقاله است و همینطور مشخصه‌ای است که در مطالعات امکان سنجی و طرح‌های توجیهی به آن توجه می‌شود، پرداخته می‌شود.
با توجه به این که هزینه‌های مربوط به هر پروژه در طول سال‌های مختلفی انجام می‌شود و همچنین درآمدهای مربوط به آن سرمایه گذاری هم در طول سال‌های مختلف تحقق یافته و به دست می‌آید. نتیجه می‌شود که خواسته یا ناخواسته، اختلاف زمانی میان هزینه‌ها و درآمدها به وجود می‌آید. در واقع همین اختلاف زمانی است که نهایتاً باعث می‌شود، ارزش واقعی هر واحد پول برای انجام هزینه‌ها و یا درآمد به دست آمده در هر دو سال مختلف با هم در ارزش، اختلاف داشته باشد.
درصورتی‌که یک سال خاص به عنوان سال مبنا در نظر گرفته شود، نرخ تنزیل یا به عبارت دیگر حداقل نرخ بازدهی مورد انتظار (MARR) در واقع همان نرخی است که با استفاده از آن می‌توانیم ارزش واقعی هزینه‌هایی که در سال‌های مختلف انجام شده‌اند و یا درآمدهایی که در سال‌های مختلف به دست آمده‌اند را در آن سالی که به عنوان سال مبنا تعریف کرده‌ایم، محاسبه کنیم.
با توجه به توضیحات بالا می‌توان نرخ تنزیل را به‌صورت نرخی که افراد، شرکتها و یا بخش عمومی مایل‌اند تا هزینه‌ها و منافع موجود را با هزینه‌ها، در آینده معاوضه کنند تعریف کرد. این موضوع ریشه در ماهیت تنزیل دارد که به هزینه فرصت سرمایه و قابلیت آن در انجام سرمایه‌گذاری و کسب سود بازمی‌گردد.
درواقع تنزیل فرایندی مالی است که مبنای تحلیل بین زمانی در حوزه‌های مالی و اقتصادی قرار میگیرد. بدین صورت که با تبدیل مقادیر ریالی هزینه‌ها و عایدی‌ها در مقاطع زمانی مختلف به ارزش حال و یا بالعکس، این مقادیر را با یکدیگر مقایسه می‌کند.
نرخ تنزیل در بازار مسکن را می‌توان اینگونه تفسیر کرد. فردی را در نظر بگیرید که با رونق گرفتن بازار مسکن مقداری از سرمایه خود را از بازار بورس و سپرده‌های بانکی به بازار مسکن منتقل می‌کند. نرخ تنزیل در این سرمایه گذاری با رشد قیمت مسکن در سال‌های آینده، ثابت ماندن نرخ‌های بهره بانکی، با رکود مواجه شدن بازار بورس و استهلاک مسکن و کاهش ارزش پول رایج می‌توان بسیار کمتر از زمانی باشد که فرد سرمایه خود را در بانک یا در بازار بورس سرمایه گذاری کرده بود. نرخ تنزیل در این سرمایه گذاری کاهش پیدا می‌کند و به اصطلاح سرمایه گذاری اقتصادی به نظر می‌رسد.
نرخ تنزیل بر اساس منطق نرم افزاری
نرخ تنزیل (Discounting Rate) یا همان هزینه سرمایه (Cost of Capital)، برای آورده هر سرمایه گذار (Equity Capital) در هر پروژه و طرحی به طور اختصاصی و به تناسب سطح ریسک آن پروژه تعیین می‌شود. به این شکل که هر چقدر سطح ریسک مربوط به یک پروژه یا طرح بیشتر باشد، نرخ تنزیل که در واقع نشانگر حداقل سطح بازدهی مورد انتظار است، به همان نسبت افزایش پیدا می‌کند.
جدول نرخ تنزیل
در جدول زیر ارزش ۱۰۰۰ ریال طی سال‌های متفاوت با نرخ تنزیل جداگانه آمده است. در این جدول، نوسان نرخ تنزیل در کنار نوسان دوره زمانی که موجب تغییر ارزش حال محاسبه شده، دیده می‌شود. در جدول نرخ تنزیل اهمیت دو عنصر زمان و نرخ را در فرایند تنزیل خاطرنشان می‌کند؛ به این صورت که نتیجه تنزیل از این دو عنصر تبعیت می‌کند، لذا هرگونه لغزش در تعیین نرخ تنزیل از سوی محقق و تحلیلگر می‌تواند در نتیجه گزارش‌ها و تحلیل‌های مرتبط بر آن تأثیرگذار باشد.
فرمول نرخ تنزیل
پایه و اساس تجزیه و تحلیل‌های مالی درک مفهوم این جمله است که هر رقم پیش بینی نشده برای جریانات نقدی در سال‌های آینده برابر یک سرمایه گذاری با نرخ سود سالانه در زمان حال است. در تجزیه و تحلیل‌های مالی برای حذف عامل زمان در محاسبات، ارزش جریانات نقدی که در سال‌های آینده کسب می‌شود با استفاده از ضریب تنزیل (i+1) به ارزش روز تبدیل می‌شود.
معمولاً نرخ تنزیل در یک طرح سرمایه گذاری که برای محاسبه ارزش فعلی هزینه‌ها و درآمدهای پیش بینی نشده برای سال‌های آتی طرح مورد استفاده قرار میگیرد، معادل حداکثر نرخ سود بدون ریسک (نرخ سود سپرده بلند مدت بانکی و یا اوراق مشارکت) به اضافه چند درصد برای پوشش ریسک سرمایه گذاری است.
نرخ تنزیل که از آن می‌توان به عنوان یک استاندارد شاخص مالی نام برد، تابعی از زمان، مکان و صنعت مورد بررسی است و در شرایط مختلف با در نظر گرفتن مجموع موارد تأثیر گذار بر آن تعیین و در محاسبات از فرمول زیر محاسبه می‌شود.
نرخ تنزیل در ایران
نرخ تنزیل در طرح‌های سرمایه گذاری در ایران با استفاده از فرمولی که در بالا به آن اشاره شده برآورد می‌شود.
(Rf) در این فرمول برابر نرخ سود اوراق مشارکت ارزی و همینطور تسهیلات صندوق توسعه ملی در بخش انرژی است که برابر ۸ درصد است.
(RPm) با توجه به معادله چهار این مؤلفه نرخ بازدهی اوراق بهادار در بازار بورس تهران است که طی آمار مربوط به ۵ سال گذشته ۲۴ درصد بوده است.
برای به دست آوردن نرخ تنزیل در محاسبات دلاری رقـم ۲۴ درصـد را پـس از کسـر تـورم داخلـی (طبـق اعـلام بانـک مرکـزی میـانگین نـرخ تـورم ایـران طـی ۵ سـال گذشـته ۲۰ درصـد بـوده اسـت) و اضـافه نمـودن نـرخ تـورم امریکـا (بـه دلار ۲) (درصد طی ۵ سال گذشته ۸ از) درصد نرخ بهره بـدون ریسـک کـم می‌کنیم. بـا انجـام ایـن محاسـبه میـزان حاشـیه سـود بازار معادل منفی ۲ درصد خواهد بود.
(RPi) به دلیل عـدم وجـود اطلاعـات شـفاف در خصـوص میـزان بـازدهی سـرمایه گـذاری در بخـش بالادسـتی نفـت و گـاز در ایـران، حساسـیت سـنجی ایـن متغیـر بـا اعمـال دامنـه تغییرات مثبت و منفی ۳ درصد انجـام گرفتـه اسـت. بـا تقریبـی معـادل ۳ درصـد بالاتر و پایین‌تر از بازدهی بازار در نظر گرفته شده است.
(RP) بـا در نظـر گـرفتن ارقـام رتبـه بنـدی ریسـک اعتبـاری کشـورها و مقایسـه کشـورهایی بـا اقتصـاد مشـابه ایـران رقم (CRP) برای ایران، معادل ۷ درصد برآورد می‌گردد. (i) بــا توجــه بــه ارقــام فــوق بــا در نظــر گــرفتن (RP) معــادل ۳ درصــد، رقــم نــرخ طبــق معادلــه (۳) تنزیــل برابــر اســت.
بــدیهی اســت در صــورت لحــاظ رقــم (RPi) رقم تنزیل به ترتیب معادل ۱۳ و ۱۰ درصد خواهد بود.
تفاوت نرخ تنزیل با نرخ بهره
نرخ تنزیل در بازار سرمایه بسیار حائز اهمیت است زیرا به وسیله آن می‌توان ارزش آتی شرکتها را بر اساس وجوه نقد آن در آینده تخمین زد. نرخ بهره با ریسک به دست آمدن جریان وجوه نقد آتی رابطه مستقیم دارد یعنی هرچه ریسک به دست آمدن وجوه نقد آتی بیشتر باشد نرخ تنزیل نیز بزرگ‌تر است.
سخن آخر
بــا در نظــر گــرفتن شــرایط کنــونی بــه لحــاظ نــرخ بهــره ارزی، نــرخ تــورم داخلــی، نــرخ بــازدهی بــازار و ریســک اعتبــاری ایــران، نــرخ تنزیــل جهــت محاســبه ارزش فعلــی خــالص طرح‌های سرمایه‌ای، در محــدوده ۱۰ تــا ۱۶ درصــد بــرآورد می‌شود. بــدیهی اســت در صــورت تغییــر شــرایط بــه لحــاظ اقتصــادی، سیاســی و … کــه منجــر بــه تغییــر در هــر یــک از اجــزای محاســبه نــرخ تنزیــل در فرمــول بالا گــردد، رقــم نــرخ تنزیــل تغییر خواهد نمود.
تفاوت اوراق قرضه و اوراق مشارکت
قبل از بیان تفاوت های اوراق قرضه و اوراق مشارکت لازم است تعریف و ویژگی های این دو اوراق را ذکر نماییم.
اوراق قرضه: نوعی سند است که براساس آن شخصی مبلغی را به ناشر اوراق قرضه ،قرض می دهد در مقابل ناشر اوراق موظف به پرداخت بهره به خریدار اوراق قرضه می شود همچنین ناشر می بایست اصل مبلغ را در سر رسید معین به خریدار برگرداند.
اوراق قرضه به موجب نظریه شماره 518مورخ 1385شورای نگهبان به لحاظ خلاف شرع بودن عملا امکان استفاده از آن در کشور منتفی گردیده و اوراق مشارکت جایگزین آن گردیده.رابطه اوراق قرضه با بازار ارز
ویژگی های اوراق قرضه
- اوراق قرضه داراي سر رسيد مشخص شده است که باید در سررسید تعیین شده پرداخت گردد.
- اوراق قرضه داراي ارزش اسمی مشخصی است.
- در صورت ورشکستگی ناشران اوراق قرضه، دارندگان در دريافت اصل و فرع سرمايه خود بر صاحبان سهام حق تقدم دارند. چنانچه شرکتي چند نوع اوراق قرضه منتشر نماید، ترتيب اولويت آنها بر طبق قرارداد مربوطه است.
- به طور کلي دارندگان اوراق قرضه حق رای درخصوص تصمیم گیری در شرکت را ندارند، هر چ ند ممکن است که دارندگان انواع خاصی از اوراق قرضه در مواردی از تصميم گيريهای شرکت (مثل انتشار و فروش اوراق قرضه های ديگر يا در موارد ادغام شرکت در شرکتهای ديگر) حق رای داشته باشند.البته، چنانچه شرکتی شرايط مندرج در قرارداد اوراق قرضه را رعايت نکند، دارندگان اوراق قرضه می توانند بر بسياری از فعاليتهای شرکت اعمال قدرت کنند.
- اگر اوراق قرضه در قالب عرضه خصوصی به خريدار فروخته شود،صرفا « ناشر و خريدار » طرفهای قرارداد هستند.ولی اگر اوراق قرضه به طور عمومی به تعداد زيادی از خريداران فروخته شود،غير از طرفهای قرارداد شخص ديگری به عنوان امين به نمايندگی از دارندگان اوراق قرضه بر اجرای تعهدات شرکت نظارت می کنند.
- کسی که اوراق قرضه را در دست دارد بستانکار شرکت بحساب می آید. شخص مذکور با آنکه حق دريافت اصل مبلغ اسمی و بهره آن را دارد اما هيچ گونه حق مالکيتی در شرکت ندارند و چيزی از بابت سود سهم که به سهامداران پرداخت می گردد دريافت نمی کنند.
- این اوراق از طریق پذیره نویسی و تنها ازطرف شرکتهای سهامی عام منتشر می گردد.
اوراق قرضه ساده
اوراقی است که پس از انتشار تغییر صورت نمی دهد و تا استرداد کامل وجه ، به صورت ورقه قرضه باقی می ماند.
شرایط انتشار اوراق قرضه ساده
انتشار اوراق قرضه می تواند بنا به تجویز اساسنامه شرکت یا تصویب مجمع عمومی فوق العاده شرکت یا بنا به پیشنهاد هیات مدیره باشد همچنین اساسنامه و مجمع عمومی می تواند به هیات مدیره شرکت این اجازه را بدهد که طی مدت زمانی که از دو سال تجاوز ننماید یک یا چند بار اوراق قرضه منتشر نماید.
اوراق قرضه مرکب
اوراق قرضه قابل تبدیل به سهام شرکت را همانند اوراق قرضه قابل تعویض با سهام را اصطلاحا اوراق قرضه مرکب گویند که امتیازات مضاعفی برای دارنده آنها در قانون پیش بینی گردیده است.
اوراق قرضه قابل تبدیل به سهام
در این اوراق افزایش سرمایه در زمانی صورت می گیرد که صاحبان اوراق قرضه بخواهند اوراق خود را به سهام تبدیل نمایند.
اوراق قرضه قابل تبدیل تعویض با سهام
صدور این نوع اوراق چیزی جز افزایش سرمایه شرکت نیست لذا افزایش سرمایه همزمان با انتشار اوراق قرضه صورت می گیرد.
محدودیت های شرکتها تا انقضای موعد اوراق قرضه:
- انتشار اوراق جدید قابل تعویض و قابل تبدیل تا انقضای موعد اوراق قرضه ممنوع است
- شرکت حق ندارد سرمایه خود را مستهلک نماید
- کاهش سهام از طریق بازخرید ممنوع است
- اقدام شرکت به تقسیم اندوخته ممنوع است
- تغییر در نحوه تقسیم منافع شرکت ممنوع است.
انواع اوراق قرضه
- اوراق قرضه دولتی
- اوراق قرضه شرکتی
- اوراق قرضه شهرداری
- اوراق صکوک شرکتی،
- اوراق منفعت
- اوراق خزانه دولتی
- اوراق استصناع
- گواهی سپرده
- اوراق مرابحه
- اوراق سلف موازی استاندارد
- سهام ممتاز
- اوراق بهادار وثیقه‌ای
اوراق مشارکت
اوراق بهاداری هستند که با مجوز بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به قیمت اسمی مشخص برای یک مدت معین جهت تامین بخشی از منابع مالی درطرح های مورد نظر دولت و شرکتهای دولتی و خصوصی تحت نظارت بانک مرکزی منتشر می گردند.خرید و فروش این اوراق مستقیما یا توسط بورس صورت می گیرد.
ویژگی های اوراق مشارکت
1. اوراق مشارکت هم به صورت با نام هم به صورت بی نام منتشر می گردند.
2. اوراق مذکور قيمت اسمي مشخصي دارند.
3. اوراق مشارکت اوراقی است با سررسید مشخص.
4. بازپرداخت اصل اوراق در سررسيد و پرداخت سودعلي الحساب آن در مقاطع معين توسط ناشر، تضمين می گردد
5. خريد و فروش اوراق مذکور از طريق شعب منتخب بانک عامل يا از طريق بورس اوراق بهادار (درصورت پذيرش) مجاز است
6. در این نوع اوراق دارندگان به نسبت قيمت اسمي و مدت زمان مشارکت در سود حاصل از اجراي طرح هاي مربوط سهيم هستند
7. هر ورقه نشان دهنده ميزان قدرالسهم دارنده آن در طرح مورد سرمايه گذاري است
8. اوراق مشارکت به عنوان وثيقه در قراردادهاي بانکی و قراردادهای مربوط به وزارتخانه ها، مؤسسات و شرکت هاي دولتي، شهرداريها و ساير دستگا ههاي اجرايي پذيرفته مي شود.
9.اوراق مذکور از طریق عرضه عمومی به سرمایه‌گذاران واگذار می‌شود.
10. قابلیت خریدوفروش در بازار ثانویه
انواع اوراق مشارکت
1. اوراق مشارکت ساده
اوراق مشارکت ساده متداول‌ترین نوع ورقه مشارکت به شمار می‌رود در واقع دارنده آن سود حاصل از مشارکت را به ترتیب مورد توافق، در مواعد مقرر دریافت می کند و در سر رسید ورقه تنها حق مطالبه مبلغ اسمی اوراق را از ناشر دارد . این اوراق پس از انتشار، تغییر صورت نمی دهند و در نهایت منجر به استرداد اصل سرمایه و سود حاصل از به کارگیری در پروژه به صاحب ورقه می شود که در این فرض صاحب ورقه با شرکت در یک پروژه خاص شریک است که پس از اتمام پروژه رابطه اش با شرکت قطع می گردد
2. اوراق مشارکت قابل رابطه اوراق قرضه با بازار ارز تبدیل به سهام
اوراق مشارکت قابل تبدیل به سهام، ورقه مشارکت قابل تبدیل ورقه‌ای است که بتوان آن را به سهم شرکت ناشر تبدیل کرد. در این نوع ورقه برخلاف اوراق مشارکت ساده، صاحب اوراق، چنانچه وضعیت شرکت ناشر به دلیل اقتصادی و سوددهی بهتر از زمان انتشار اولیه ورقه مشارکت شود، می‌تواند با تبدیل اوراق مشارکت خود به سهام شرکت در توسعه شرکت شریک و از آن بهره‌مند شود.
3.انتشار اوراق مشارکت قابل تعویض
اوراق مشارکت قابل تعویض نوعی دیگری از اوراق مشارکت است که قابل تعویض با سهام سایر شرکتهای پذیرفته در بورس اوراق بهادار است . زمانی که چنین اوراقی به سرمایه‌گذار واگذار می‌شود، ناشر مکلف است حداقل به میزان اوراق مشارکت قابل تعویض، موجودی سهام شرکتهای مذکور را تا سر رسید نهایی اوراق مشارکت نگهداری کند.
تفاوت های اوراق قرضه و اوراق مشارکت
تفاوت های اوراق قرضه و اوراق مشارکت به شرح ذیل است :
- اوراق قرضه خارج از بورس مورد معامله قرار می گیرد اما اوراق مشارکت قابلیت معامله در بازار بورس رادارد
- نرخ سود و بهره در اوراق قرضه یکسان و ثابت است اما در اوراق مشارکت نرخ سود علی الحساب است
- سود اوراق قرضه براساس میزان سود و زیان شرکت مشخص می گردد درحالی که سود اوراق مشارکت از ابتدا مشخص است.
- وجه اوراق قرضه به شرکت ناشر تملیک می شود لذا محدودیتی در نوع مصرف آن برای شرکت وجود ندارد و مصرف وجوه حاصل به صلاحدید ناشر ممکن است و دارنده صرفا بستانکار شرکت محسوب می گردد اما در اوراق مشارکت دارنده اوراق مشارکت با ناشر شریک می گردد.
- صدور اوراق قرضه تنها توسط شرکت سهامی عام صورت میگیرد در حالی که برای صدور اوراق مشارکت علاوه بر شرکت سهامی عام، شرکت سهامی خاص و شرکت تعاونی نیز مجاز به صدور اوراق مشارکت هستند.
- باز پرداخت اصل و سود علی الحساب در اوراق مشارکت الزاما باید تضمین گردد در صورتی که در اوراق قرضه تضمین پرداخت سود و اصل مبلغ، اختیاری است
«درخصوص بهره معین اوراق قرضه می توان اشاره کرد که باتوجه به نظریه شورای نگهبان مورخ17/5/1363وسایر نظرات شورا مزبور همچنین بنا به اصل49قانون اساسی معاملات ربوی ممنوع و در نتیجه باطل است و گنجاندن هرنوع بهره در قرارداد قرض غیر مجاز است».
منفعت انتشار اوراق ارزی در ایران چیست؟
مصطفی قمری‌وفا، مدیر روابط عمومی بانک مرکزی از انتشار اوراق ارزی برای نخستین‌بار توسط بانک مرکزی خبر داد، اما به جزئیات بیشتری در این خصوص اشاره نکرد.
به گزارش فابا نیوز، گزارش‌ها حاکی از آن است که پس از محدود شدن خرید دلار و سخت شدن سرمایه‌گذاری در بازار دلار، انتشار این اوراق می‌تواند راهکار قانونی برای سرمایه‌گذاری ارزی باشد. مزیت انتشار اوراق برای خریداران، کسب سود متناسب با تغییرات بازار دلار است.
نفع این ابزار، برای شرکتها و نهادهای ناشر، تامین منابع لازم بدون نهاد واسطه با پشتوانه سرمایه ارزی است. همچنین منفعت این تصمیم، برای سیاستگذار نیز معرفی یک ابزار جدید سیاستگذاری ارزی، در جهت کاهش تقاضا برای خرید اسکناس با هدف سفته‌بازی است.
اوراق ارزی چیست؟
اوراق ارزی به شکل ساده، نوعی از اوراق است که یک نهاد آن را برای تامین مالی منتشر می‌کند. سرمایه‌گذار برای خرید این اوراق نیاز به دلار ندارد و با پول رایج (به عنوان مثال ریال) می‌تواند این اوراق را تهیه کند.
نهاد ناشر تضمین می‌دهد که در تاریخ سررسید اوراق، میزان تغییرات ارزش دلار را به قیمت روز محاسبه کرده و ما‌به‌التفاوت زمان انتشار و سررسید را به خریدار پرداخت کند. بنابراین سرمایه‌گذار بدون خرید اسکناس خارجی، از تغییرات قیمت ارز منتفع خواهد شد.
این اوراق به دلیل ویژگی‌‌‌هایی که دارد فرصتی برای ایجاد تنوع در دارایی‌‌‌ها و کسب سود است. از طرفی در شرایط تورمی و بی‌ثباتی اقتصاد کلان، می‌تواند تضمین‌کننده ارزش دارایی افراد در برابر کاهش ازش پول باشد.
می‌توان گفت اوراق قرضه‌‌‌ای که بر مبنای ارز خارجی منتشر می‌شود، به انتشاردهنده این امکان را می‌دهد که ریسک خود را در مقابل نوسانات ارزی به صفر برساند. علاوه بر این، انتشار اوراق ارزی منجر به متنوع‌سازی منابع تامین مالی و مدیریت بهتر بدهی می‌شود.
در این شرایط سیاستگذار نیز یک ابزار مناسب برای مدیریت بازار ارز دارد. در صورتی که فشار برای خرید ارز کاهش یابد و اوراق ارزی جایگزین آن شود، رفتار سفته‌بازی با اسکناس کاهش می‌یابد و از سوی دیگر، دست سیاستگذار ارزی برای مدیریت بازار ارز بالا می‌رود.
به نظر می‌رسد در شرایط کنونی مهم‌ترین مانع، شرایط تضمین پرداخت اصل و سود اوراق در تاریخ سررسید با قیمت مشخص دلار بازار (نه با قیمت دستوری) توسط نهاد ناظر است. مهم‌ترین نگرانی درخصوص این اوراق، برخورد سلیقه‌ای و دستوری، در زمان انتشار اوراق و محاسبه سود آن است.
منفعت انتشار اوراق ارزی در ایران
بانک مرکزی به پشتوانه طلا و ذخایر ارزی که در حال حاضر دارد، می‌تواند اوراق ارزی منتشر کند. اوراق ارزی به شکل ساده به معنای آن است که نهاد یا شرکتی اقدام به انتشار یک سند می‌کند که طبق آن می‌تواند منابع ریالی را جمع‌آوری کرده و متناسب با نرخ تغییرات ارز و نرخ سود تعیین‌شده اصل و سود این اوراق را به صورت ریالی در زمان سررسید بپردازد.
بنابراین در اوراق ارزی منابع ارزی یا عبارت دیگر اسکناس خارجی جابه‌‌‌جا نشده و تغییرات ارزی تنها مبنای محاسبات بازپرداخت این اوراق در سررسید قرار میگیرد. اوراق می‌تواند رابطه اوراق قرضه با بازار ارز دارای کوپن یا بدون کوپن باشد، تا ناشر متناسب با نیاز خود و فضای بازار نحوه اوراق ارزی را مشخص کند.
در گام اول بانک مرکزی اقدام به انتشار این اوراق ارزی کرده و پس از آن سایر نهادها و شرکتها نیز می‌توانند متناسب با پشتوانه ارزی خود اقدام به انتشار این اوراق کنند. منفعت اصلی انتشار این نوع اوراق برای نهاد منتشر‌کننده این است که می‌تواند از این طریق تامین مالی کند.
شرکت با انتشار اوراق ارزی منابع موردنیاز خود را از بازار جمع‌آوری کرده و پس از وصول منابع ارزی خود، می‌تواند نسبت به پرداخت اصل و سود اوراق در تاریخ سررسید اقدام کند. یکی دیگر از منافع انتشار این اوراق این است که فشار برای تامین ارز در بازار نیز کاهش می‌یابد و شرکتها برای نیاز ضروری و نه انگیزه حفظ سرمایه، به بازار مراجعه می‌کنند.
اوراق ارزی به شکل ساده، نوعی از اوراق است که یک نهاد آن را برای تامین مالی منتشر می‌کند. سرمایه‌گذار برای خرید این اوراق نیاز به دلار ندارد و با پول رایج (به عنوان مثال ریال) می‌تواند این اوراق را تهیه کند
انتشار اوراق ارزی برای خریدار نیز دربردارنده منافعی است. اولین منفعت آن وجود یک منبع مطمئن برای سرمایه‌گذاری است. از طرفی اگر تحلیل فرد مبنی بر آن باشد که دارایی ارزی دارای سود بیشتری از دارایی ریالی است، می‌تواند در این بستر سرمایه‌گذاری کند.
همچنین اگر امکان فروش این اوراق در بازار ثانویه ایجاد شده باشد، فرد می‌تواند آن را در این بازار به فروش رسانده و تامین نقدشوندگی، از این طریق صورت گیرد و پویایی بازار حفظ شود. یکی از منافع سیاستگذار در انتشار این اوراق این است که یک ابزار جدید برای مدیریت بازار ارز ایجاد می‌کند، دولت می‌تواند حتی بخشی از سیاستگذاری ارزی خود را با استفاده از عرضه این اوراق تنظیم کند.
در صورت شیفت تقاضای سرمایه‌گذاری از اسکناس به اوراق، سیاستگذار منابع ارزی لازم برای مدیریت بازار ارز را در اختیار خواهد داشت. نکته قابل‌توجه این است که بانک مرکزی باید نحوه تامین مالی این اوراق را نیز مشخص کند، زیرا استفاده از منابع پایه پولی برای پوشش سود این اوراق می‌تواند اثر تورمی داشته باشد.
هفت پرسش از بانک مرکزی
با وجود تمام مزایای انتشار اوراق قرضه ارزی برای منتشرکنندگان و خریداران، درخصوص انتشار این اوراق چند پرسش مهم وجود دارد و بهتر است بانک مرکزی به عنوان نهاد ناشر اوراق ارزی به آنها پاسخ دهد.
پرسش اول این است که در صورت آنکه این اوراق با استقبال روبه‌رو شود و موقعیت خود را در بازار ایجاد کند، آیا این امکان وجود دارد که این اوراق سیگنال فزاینده به خود بازار ارز ارسال کند و به نوعی جهت‌دهنده قیمت بازار ارز شود؟ در این صورت بانک مرکزی با چه ابزاری این موضوع را کنترل خواهد کرد؟
پرسش دوم این است که کدام نرخ ارز رایج در فضای اقتصاد کشور مبنای محاسبه این اوراق قرار خواهد گرفت و آیا این نرخ ارز، جذابیت سرمایه‌گذاری دارد؟
سوال سوم نیز این است که سررسید این اوراق چگونه خواهد بود؟ با توجه به اینکه اقتصاددانان تاکید می‌کنند که این اوراق ارزی برای جذابیت بیشتر بهتر است سررسید کوتاه‌مدت داشته باشد.
همچنین به عنوان پرسش چهارم باید پرسید که آیا این اوراق با کوپن منتشر می‌شود و اگر دارای نرخ سود است مقدار آن به چه میزان تعیین می‌شود؟
سوال پنجم این است که آیا برای این اوراق ارزی، بازار ثانویه نیز در نظر گرفته شده است؟
با توجه به تاثیر انتشار این اوراق بر بازارهای دیگر، پرسش ششم نیز این است که مقیاس انتشار این اوراق به چه میزان خواهد بود؟
به عنوان پرسش آخر، بانک مرکزی برای افزایش جذابیت و ایجاد اعتماد و تضمین مناسب به سرمایه‌گذاران چه گام‌هایی برمی‌دارد تا افراد به جای خرید اسکناس، از اوراق ارزی بهره ببرند؟
تقویت ثبات مالی با توسعه بازار اوراق ارزی
از جمله چالش‌های مهم طی سالیان گذشته که ثبات مالی کشور را تهدید کرده، نوسان‌های غیرعادی نرخ ارز و پیدایش قیمت‌های هیجانی و کاذب در برخی مقاطع زمانی در این بازار بوده است. در واقع تکانه‌های ارزی یکی از دلایل اصلی آسیب‌پذیری مالی به ویژه در کشورهای در حال توسعه بوده است. مواردی همچون تغییر نرخ سود بانکی، افزایش نرخ تورم، انباشت نقدینگی و. در جانب تقاضا و مواردی مانند کاهش درآمدهای نفتی، انگیزه دولت برای جبران کسری بودجه و . در جانب عرضه از جمله عوامل اثرگذار در تغییرات ناگهانی نرخ ارز محسوب می‌شود. از این‌رو استفاده از سازکارهایی که بتواند از بروز التهابات ناگهانی در این بازار جلوگیری و امکان مدیریت بهتر عرضه و تقاضای بازار را فراهم سازد، ضروری به نظر می‌رسد و می‌تواند در راستای تقویت ثبات مالی کشور مفید واقع شود. از جمله این سازکارها توسعه بازار اوراق ارزی قابل انتشار در داخل و خارج از کشور است.
اوراق قرضه بین‌المللی در حال حاضر بر حسب ارزهای جهان‌روا در گستره وسیعی از کشورها و بازارهای مالی توسط دولت‌ها، موسسات مالی و شرکتهای گوناگون با اهدافی همچون تامین مالی، سرمایه‌گذاری، مدیریت ریسک و کمک به ثبات مالی منتشر می‌شود. ولی به دلیل عدم انطباق این اوراق با ضوابط شرعی، کشورهای اسلامی از انتشار صکوک بین‌المللی به عنوان جایگزین این اوراق استفاده کرده‌اند. بازار صکوک بین‌المللی طی سالیان گذشته رشد چشمگیری داشته است. به‌گونه‌ای که از آغاز سال ۲۰۰۱ تا پایان سال ۲۰۱۷ حدود ۲۱۹ میلیارد دلار صکوک بین‌المللی توسط ناشران اسلامی و غیراسلامی منتشر شده و در این میان بیشترین حجم منتشر شده مربوط به سال ۲۰۱۷ با رقم حدود ۳۷ میلیارد دلار بوده که البته بخش عمده آن توسط دولت‌ها و موسسات شبه‌دولتی منتشر شده است. همچنین سهم صکوک بین‌المللی نسبت به کل صکوک منتشر شده (داخلی و بین‌المللی) از حدود ۸ درصد در سال ۲۰۱۰ به حدود ۴۷ درصد در سال ۲۰۱۷ رسیده که حاکی از رشد شتابان این بازار است.
انتشار اوراق ارزی چه در بازار داخلی و چه در بازار بین‌المللی، در کنار سایر راهکارها می‌تواند به مدیریت بهتر عرضه و تقاضای ارز کمک کند. برای مثال زمانی که دولت با کمبود منابع ارزی روبه‌رو می‌شود با انتشار این اوراق، ضمن اینکه می‌تواند ذخایر ارزی خود را افزایش دهد، از فشار تقاضا برای ارز نقدی (به دلیل جایگزینی خرید اوراق ارزی به جای ارز نقدی) و بروز تکانه‌های غیرعادی در این بازار می‌کاهد. همچنین در صورت لزوم می‌تواند با بازخرید بخشی از اوراق ارزی که پیش‌تر منتشر شده، وجوه ارزی مازاد را به بازار تزریق کند. در واقع توسعه بازار اوراق ارزی می‌تواند از راه‌هایی همچون برآورده کردن نیازهای ارزی، برنامه‌ریزی بهتر منابع و مصارف ارزی و جذب نقدینگی سرگردان در بازارهای گوناگون موجب کاهش التهابات ارزی شود و در نتیجه زمینه ایجاد و تقویت ثبات مالی را فراهم سازد. در این راستا توجه به نکات ذیل به منظور استفاده بهتر از ظرفیت اوراق ارزی در جهت تقویت ثبات مالی ضروری به نظر می‌رسد:
- اهمیت اطمینان در فضای سرمایه‌گذاری و جلوگیری از تکانه‌های شدید ارزی بر کسی پوشیده نیست و یکی از عوامل مهم در جذب سرمایه‌های خارجی به شمار می‌آید. از این رو استفاده از راهکارهایی همچون انتشار اوراق ارزی به منظور فراهم کردن امکان برنامه‌ریزی برای فعالان اقتصادی و کاهش آسیب‌پذیری در برابر نوسان‌های احتمالی نرخ ارز، باید در دستور کار جدی دولت و بانک مرکزی قرار گیرد.
- یکی از مواردی که در رابطه با افزایش نرخ ارز مطرح می‌شود، مداخله احتمالی دولت در نرخ ارز به منظور جبران کسری بودجه است. انتشار اوراق ارزی موجب می‌شود تا ضمن برنامه‌ریزی دقیق‌تر برای شناسایی بدهی‌های دولتی و تسویه به موقع آنها، انگیزه دولت برای پوشش کسری بودجه از طریق مداخله در نرخ ارز کاهش یابد و زمینه مناسب‌تری برای تقویت ثبات مالی فراهم شود.
- شرکتها و نهادهای مختلف به ویژه آنهایی که منابع و مصارف ارزی قابل توجهی دارند، می‌توانند به عنوان ناشر در بازار اوراق ارزی فعالیت کنند و ضمن رفع نیازهای ارزی، وجهه و اعتبار بین‌المللی خود را نیز افزایش دهند. شایان ذکر است در بیشتر کشورهای فعال در بازار صکوک بین‌المللی، بانک‌ها نقش برجسته‌ای دارند و به ویژه با هدف تقویت کفایت سرمایه خود از اوراق ارزی استفاده می‌کنند. در این راستا بانک‌های ایرانی نیز می‌توانند در کنار دولت به عنوان پیشران این بازار عمل نمایند و ضمن بهره‌مندی از مزایای این بازار، به تقویت ثبات مالی کمک کنند.
- توسعه بازار اوراق ارزی با سررسیدهای گوناگون، می‌تواند نیازهای ارزی افراد و شرکتها را در افق‌های زمانی مختلف پوشش دهد. از این رو مناسب است ساختارهای گوناگون کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت با بهره‌گیری از ظرفیت عقود اسلامی برای اوراق ارزی طراحی و به کار گرفته شود. در این زمینه ساختارهای نوآورانه‌ای در برخی کشورها طراحی و مورد استفاده قرار گرفته است.
در پایان لازم به ذکر است که مواردی همچون تحریم‌های بین‌المللی و کمبود زیرساخت‌هایی مانند نظام رتبه‌بندی اعتباری، از جمله موانع انتشار اوراق ارزی به ویژه در سطح بین‌المللی به شمار می‌آیند که می‌توانند انتشار این اوراق را با مشکل مواجه سازند. در عین حال با فراهم کردن زیرساخت‌ها و برنامه‌ریزی برای رفع موانع پیش رو، می‌توان زمینه توسعه گستره و عمق بازار اوراق ارزی در کشور را فراهم ساخت.
دیدگاه شما